"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir". "Biz neft kapitalını insan kapitalına çevirməliyik"
Key words: Azerbaijan, foreign investment, non-oil industry, non-oil export
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 90
- İnvestisiya mühitini şərtləndirən amillər
- İqtisadiyata cəlb edilmiş ümumi investisiyalar
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 91
- Bütün mənbələr üzrə investisiya qoyuluşları (xarici investisiyalar nəzərə alınmaqla)
- 4,249 3,225 4 276 6,040 7,500 7,640 8,500 9,950
- Mədənçıxarma sənayesi 3,730 2,883 2,088 2 952 3,857 5,095
- Emal sənayesi 115.8 395.2 354.2 510.2 861.2 888.9
- Elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı 299.8 608.0 450.3
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 92
- Kənd təsərrüfatı sektoru üçün xarici investisiyanın önəmi
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 93
- MAIN DIRECTIONS OF REGULATION OF SOCIAL PROTECTION OF POPULATION ABSTRACT
|
Key words: Azerbaijan, foreign investment, non-oil industry, non-oil export
Giriş İqtisadi inkişafda xarici investisiyaların ökləyə cəlbi əhəmiyyətlidir. Ölkələrin investisiya mühitinin əlverişli olması xarici investisiyaların axını baxımından vacibdir. Hər bir milli istehsal potensialını inkişaf etdirib ixracat imkanlarını artırmaq üçün davamlı tədbirlər həyata keçirən THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 90 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan hökumətlər öncə birbaşa xarici kapital daxilolmalarına xüsusi diqqət artırmalıdırlar. Bu baxımdan məhz birbaşa xarici kapital daxilolmalarına təsir edən faktorlar elmi tədqiqat işlərin mühim aspektləri olmuşdur. Xarici investorlar eyni zamanda, investisiya qoyacaqları ölkələrin iqtisadiyyatlarının xaricə açıqlığı, dünya bazarları ilə inteqrasiya səviyyəsi, sərbəst bazar iqtisadiyyatının tətbiq edilib- edilmədiyi və əgər edilirsə nə ölçüdə riayət edildiyi, hüquq və ədalət sisteminin müasirliyi kimi faktorları diqqətə almaqdadırlar.
İnvestisiya mühitini formalaşdıran amilləri əsasən iqtisadi və siyasi amillər olaraq iki hissədə analiz etmək olar. İnvestisiya mühitinin formalaşdıran əsas amil iqtisadi amillərdir. İqtisadi amillərin invesitisiya cəlbində xüsusi əhəmiyyəti var və bu amilə hər zaman diqqət yetirmək olduqca vacibdir. Xarici kapitalın gedəcəyi ölkədə axtardığı ən önəmli faktor bazarın böyüklüyüdür. Bu böyüklük sadəcə ev sahibi ölkənin əhalisi ilə əlaqədar olmayıb, eyni zamanda effektiv tələbi və istehsal edəcəyi məhsulu hansı bazarlarada sata bilmə imknları ilə də bağlıdır. Eyni zamanda, xarici investor gedəcəyi ölkədə əlverişli investisiya mühiti, gömrük vergilərindən azad tutma və ya ödənişləri zamana yayma, ucuz kredit və s. kimi tədbirlərindən istifadə etməyi düşünür. Bu təşviqlərin bol və müxtəlif olması xarici kapital üçün önəmlidir. Xarici kapitalı cəlb edici başqa bir ünsür də, istehsal faktorlarının bol və ucuz olmasıdır. Fəqət istehsal faktorlarının kəmiyyət xüsusiyyətləri qədər, keyfiyyət xüsusiyyətləri də önəm daşımaqdadır.
diqqət etdiyi mövzu investisiya qoyacağı ölkənin iqtisadi və siyasi stabilliyə sahib olmasıdır. Transmilli şirkətlər, ümumi olaraq, bir dövlətin siyasi vəziyyətinin investisiya qərarlarına təsir göstərdiyini söyləməkdədirlər. Bir çox durumda şirkətlər qeyri-stabil siyasi şəraitə sahib olan ölkələrdə investisiya və ya təkrar investisiya qoymaqdan çəkinməkdədirlər. Qısaca desək, əgər bir ölkənin siyasi vəziyyəti bir proyektin uzun dönəm yaşamasını riskli qılarsa, məsələn, potensial bir müharibə, təcavüz, qiyam, üsyan, dövlətin yıxılması, xarici kapital şirkətinə dəyəri ödənərək və ya ödənmədən əl qoyma qorxusu varsa, xarici firmalar investisiya qoymaqda son dərəcə çəkingən davranacaqdır. Fəqət bu kimi ölkə risklərini minimuma endirmək üçün qlobal şirkətlərin də izləyə biləcəkləri müxtəlif strategiyalar mövcuddur [1.s.49]. Dövlətlər investisiyaları cəlb etmək üçün aşağıdakı istiqamələrdə fəaliyyət göstərirlər [3]. - Xarici birbaşa investisiyalar üçün siyasət çərçivəsi müəyyənləşdirilir - Biznesin həyata keçirilməsi üçün tədbirlər görülür - Xarici investisiyalar motivasiya edilir. İnvestisiyanın, xüsusilə xarici investisiyanın cəlb edilməsi haqqında düşünərkən, daha çox ona mane olan səbəbləri göz önünə almalıyıq. Həmin maneələri aradan qaldırmalıyıq ki, xarici investisiya iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinə axa bilsin. Hazırkı vəziyyətdə baxanda biznesin inkişafını əngəlləyən amillər də yox deyil. Bu gün özəl sektorun inkişafını ləngidən əsas maneələrdən biri sahibkarlıq fəaliyyətinə, xüsusilə də istehsalat sahəsində fəaliyyətə başlamaq üçün insanlarda maliyyə və maddi resursların çatışmamasıdır. Digər tərəfdən özəlləşdirilmiş və səhmdar cəmiyyətlərinə çevrilmiş iri müəssisələrin satış bazarlarının və dövriyyə vəsaitlərinin olmaması ona gətirib çıxarmışdır ki, bütün zəruri istehsalat infrastrukturlarına malik olmalarına baxmayaraq onlar əksər hallarda ya işləmir, ya da tam gücü ilə işləmir. Özəl sektorla dövlət sənaye müəssisələrinin kooperasiyası kifayət qədər inkişaf etmədəyinə görə bu sektorların hər biri müstəqil fəaliyyət göstərir, bu isə gözəgörünən və praktiki nəticələr vermir. Ona görə biz əvvəla, özəl sektora dövlət səviyyəsində diqqəti daha çox artırmalıyıq, digər tərəfdən isə qeyri-neft sektoruna cəlb ediləcək investisiya üçün əlverişli mühit formalaşdırmalıyıq. Qeyri-neft sektoru üçün yaxın illər üçün prioritet istiqamətlər isə dövlətin sənədlərində xüsusi qeyd olunur. Buraya kənd təsərrüfatı sektorunun inkişaf etdirilməsi, turizm infrastrukturunun yaradılması və təkmilləşdirilməsi kimi sahələr xüsusi qeyd olunur. Bu mənada qeyri-neft sektorunda kənd təsərrüfatımım inkişaf etdirilməsi üçün həm dövlət investisiyalarını, həm özəl investisiyaları, həm də beynəlxalq maliyyə qurumlarının resurslarını bu sahəyə axınını təmin etməyi bacarmalıyıq. İqtisadiyata cəlb edilmiş ümumi investisiyalar İqtisadiyyata cəlb edilmiş xarici və daxili investisiyaların həcmini iqtisadi inkişafda çox böyük əhəmiyyətə malikdir. Hər bir sektora qoyulmuş investisiya o sektorun inkişafı ilə birlikdə yan
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 91 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan sektorların inkişafına da təkan verir. Bu baxımdan ölkə iqtisadiyyatımızda investisiyaların həcmini aşağıdakı cədvəldə analiz edə bilərik.
2000 2005 2008 2009 2010 2015 2016 Bütün mənbələr üzrə investisiya qoyuluşları (xarici investisiyalar nəzərə alınmaqla):
mlyn.manat 480.7 1289.8
6 733.4 13 328.0 10 475.0 14118.9
20057.4 22868.5
mlyn.dollar 544.1
1441.4 7 118.5
16 222.0 13033.5
17591.4 19547.2
14329.5 Xarici investisiyalar:
mlyn.manat 331.4
829.5 4 628.5
5 625.8 4 395.1
6 619.7 10998.9
16216.1 mlyn.dollar 375.1 927.0
4 893.2 6 847.4
5 468.6 8 247.8
10719.1 10161.1
Daxili investisiyalar:
mlyn.manat 149.3
460.3 2 104.9
7 702.2 6079.9
7499.2 9058.5
6652.4 mlyn.dollar 169.0 514.4
2 225.3 9 374.6
7 564.9 9343.6
8828.1 4168.4
Mənbəə: https://www.stat.gov.az/source/agriculture/29.09.18
Yuxarıdakı cədvəldən də görüldüyü kimi xarici investisiyaların həcmi 2008-ci ilə kimi daxili investisiyaların həcmindən daha çox olumuşdur. Dünyada baş verən 2008-ci ildəki maliyyə krizi dünya bazarındakı bir çox iqtisadi hadisələrə təsir göstərdiyi kimi iqtisadiyyatımızdakı 2009-cu ildəki xarici investisiya həcminə təsirini göstərmişdir. 2015-ci ilə kimi daxili investisiyaların həcmi xarici investisiyalara nisbətən daha çoxdur. 2015-ci ildən sonar xarici investisiyaların həcmi artmağa başlamışdır. 2016-cı ildə iqtisadiyyatdakı investisiya həcmi 22 milyard manatdan çox olmuşdur bununda 16216 milyon hissəsi xarici investorların payına , 4168 milyonu isə daxili investisiyaların payına düşür.
Azərbaycan iqtisadiyyatında sənaye sektorunun payı hər zaman çox yüksək olmuşdur. Sənayedə istehsal olunan məhsulların miqdarının çox olması onun ÜDM-dəki payını da hər zaman əhəmiyyətli səviyyədə saxlamışdır. Bildiyimiz kimi sənaye sektorunun ÜDM-dəki payı mədənçıxarma sənayesindəki neft və təbii qaz hasilatına görə yüksəkdir.
2008 2009 2010 2012 2013 2014 2015 2016 Bütün sənaye 4,176 4,249 3,225 4 276 6,040 7,500 7,640 8,500 9,950 3,350 2,011
1,403 1 917
2,668.0 3,996.0
4,269.0 5,742
7,351 826 2,238
1,822 2 359
3,372.0 3,504.0
3,371.0 2,758
2,599 Mədənçıxarma sənayesi 3,730 2,883 2,088 2 952 3,857 5,095 5,948 7,145 8,577 xarici investisiyalar 3,210 1,908
1,272 1 883
2,493 3,866
4,185 5,514
6,805 daxili investisiyalar 520.6 974.6
816.8 1 069
1,364 1,229
1,763 1,631
1,772 Xam neft və təbii qaz hasilatı 3,606 2,825
1,960 2 933
3,822 5,069
5,926 7,121
8,560 xarici investisiyalar 3 210 1 908
1 215 1 881
2,493 3,866
4,184 5,514
6,805 daxili investisiyalar 396.0 916.9
744.6 1 052
1,329 1,203
1,742 1,607
1,755 Emal sənayesi 115.8 395.2 354.2 510.2 861.2 888.9 644.6 482.9 424.3 xarici investisiyalar 35.9 43.1
21.4 1.1
0.1 0.2
0.9 16.1
- daxili investisiyalar 79.9 352.1
332.8 509.1
861.1 888.7
643.7 466.8
424.3 Elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı 299.8 608.0 450.3 422.6 565.8 489.4 423.7 287.2 370.2 Su təchizatı, tullantıların təmizlənməsi və emalı 30.0 363.4 331.9 391.5 755.7 1,026.0 623.3 584.7 578.6 Mənbəə: https://www.stat.gov.az/source/industry/29.09.18
Yuxarıdakı cədvəl-2 də sənaye sektorundakı investisiyaları və burada daxili və xarici investisi- yaların həcmini analiz edəbilərik. Cədvəl 2-də də görürük ki, 2008-ci ildəki maliyyə böhranından sonra sənaye sektoruna yönəldilən investisiyların həcmində azlama olmuşdur. Cədvəl 2-də emal və mədən- çıxarma sənayelərindəki investisiya həcmlərini müqayısə etsək görərik ki, qeyri neft-sənayesi olan emal sənayesində investisiyaların həcmi bütün illərdə mədənçıxarma sənayesində az olmuşdur. Emal THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 92 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan sənayesindəki investisiya həcmi 2005-ci ildə 2%, 2010-cu ildə 11%, 2015-ci ildə 5% və 2016-cı ildə 4% olmuşdur. Mədənçıxarma sənayesində isə 2005-ci ildə 89%, 2010-cu ildə 69%, 2015-ci ildə 84 və 2016-cı ildə 86% olmuşdur. Qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsinin bir istiqaməti də emal sənayesindəki investisiya həcminin artırılmasından keçir. Emal sektorunun böyüməsi yan sektorların inkişafına səbəb olacaqdır. Kənd təsərrüfatı sektoru üçün xarici investisiyanın önəmi Azərbaycanda kənd təsərrüfatı sektorunda makroiqtisadi göstəricilərdən olan ÜDM-in illər üzrə dinamikasına diqqət edək. Əgər kənd təsərrüfatı sektorunun ÜDM-də payı 1993-cü ildə 28,4%, 1994- cü ildə 32,9%, 1995-ci ildə 27,2%, 1996-cı ildə 27,5%, 1997-ci ildə 21,6%, 1998-ci ildə 18,7%, 1999- cu ildə 18,2%, 2000-ci ildə 15,9%, 2001-ci ildə 14,7%, 2002-ci ildə 13,8%, 2003-cü ildə 12,9% təşkil edirdisə, 2016-cı ildə bu rəqəm isə 5,7% həddində olmuşdur. Bunu əsasən 2 konteksdə dəyərləndirmək mümkündür. Birincisi, dövlət büdcəsi və büdcədənkənar fondların aqrar sektora yönəldilən vəsaitinin yetərli olmaması fonunda onun istehsal etdiyi mal və xidmətlərin ÜDM-də payının aşağı düşməsi; İkincisi, özəl sərmayənin və maliyyə insitutlarının resurslarının bu sahə üçün cəlbedici olmamasına görə aqrar sektorun ÜDM-də payının azalması; Bir faktın özü kifayət edir ki, biz aqrar sektora özəl investisiyaların cəlbini hədsiz dərəcədə aşağı səviyyədə olmasından gedir. Belə ki, ölkədə toplam investisiyaların isə cəmi 3%-i aqrar sektor axır. Dünya Bankı hələ 10 il bundan qabaq aqrar sektorla bağlı hazırladığı sənəddə [4] bəzi nəzərə alınası nüasnsları xüsusi qeyd edirdi. Belə ki, Azərbaycan əmək qabiliyyətli əhalinin 38%-nin çalışdığı aqrar sektor iş yerlərinin əhəmiyyətli mənbəyidir və iqtisadi rəngarənglik üçün çox mühümdür. Ölkədə iqtisadi idarəetmə qarşısında duran ən vacib məsələlərdən biri də artan neft sektorundan asıllıq şəraitində iqtisadiyyatın çoxsahəliliyini təmin etməkdir. Kənd təsərrüfatı rəngarənglik üçün yaxşı mənbədir - 2004-cü ildə o, ÜDM-in 12,3%-i təşkil etmişdir və iqtisadiyyatda neftdən sonra ikinci ən böyük sektordur. Kənd təsərrüfatının məşğulluğa olan payı 1990-cu ildəki 31%-dən, 2004-cü ildə 40%- dək artmış, neft sektorunda isə bu göstərici 1% olaraq qalmışdır. Müstəqillikdən sonra kənd yerlərində əhalinin 49%-ə qədər artmasını nəzərə almaqla, bu göstərici xüsusi əhəmiyyət qazanır. Əlavə olaraq, aqro-emal (o cümlədən tekstil) emal sənayesindəki məşğulluğun 50%-dən çoxunu təşkil edir. ABŞ-da məşğul əhalinin 2%, AB-də isə 5%-i kənd təsərrüfatı ilə məşğuldur. ABŞ və AB-də də ÜDM-in 5%-dən altında olanı aqrar sektordan formalaşır. Bu konteksdə Dünya Bankının apardığı bir tədqiqatda bizim özümüz üçün çıxarmalı olduğumuz dərslər var. Dünya Bankının tədqiqatlarına görə, məşğul əhalinin 2/3-nin kənd təsərrüfatı ilə məşğul olduğu aqrar ölkələrdə ÜDM-un 30%-i bu sektorda formalaşmalıdır. Bu normaya görə, ÜDM-un 38%-dən çoxunun çalışdığı Azərbaycanda isə bu hesablama 15% səviyyəsində olmalı idi. Lakin bu səviyyə 5%-dir.Yəni, bu tədqiqat meyarı ilə yanaşsaq, biz mövcud normadan 3 dəfə geri qalırıq. Ona görə, aqrar sektorda inkişafı elə səviyyədə təşviq etməliyik ki, məşğulluq və illik istehsal olunan mal və xidmətlərdə orta ölçülü nisbət qorunsun. Bunun üçün əsas tədbirlədən biri də, xüsusilə Azərbaycanda iqtisadiyyata investorların marağını artıran amillərdən biri də dövlət-özəl investisiya fondlarının yaradılmasıdır. Bu zaman xüsusilə kənd təsərrüfatına özəl investisiyalarının cəlibini təmin etmək üçün bir sıra iqtisadi xətti qurumları (İqtisadiyyat Nazirliyi, Maliyyə Nazirliyi və digərləri) ilə yerli icra nümayəndlərinin birgə fəaliyyəti nəticəsində həyata keçiriləcək. Bunu elə bir təşkilat formasında həyata keçirmək lazımdır ki, dövlət və özəl sektorun birgə iştirakı mümkün olsun. Nəticədə xüsusilə kənd təsərrüfatı məhsullarının idxaldan asıllığı azalmaqla, satış imkanları artacaq və ixracat imkanları genişlənəcək. İxracatın isə genişlənməsi daha çox xarici investisiyanın cəlb edilməsini təmin etməkdən ibarətdir [2]. Nəticə: Azərbaycan dünya iqtisadiyyatının bir subyekti kimi (dövlətlər, beynəlxalq təşkilatlar və transmilli şirkətlər) 140-dan artıq ölkə, bir sıra beynəlxalq təşkilatlar və transmilli şirkətlərə qarşılıqlı münasibətlər içərisindədir. Bu subyektlər eyni zamanda dünyadakı qloballaşma prosesinin iştirakçılarıdır. Bu baxımdan ölkəmiz xarici investisiyaların iqtisadiyyatımızın müxtəlif sektorlarına xüsusi ilə qeyri-neft sektoruna cəlb etməsi üçün yeni tədbirlər planı hazırlamalıdır. Ölkəmizdə Ələt azad iqtisadi zonasıın yaradılması istiqamətindəki işlər əhəmiyyətlidir. Bunun kimi daha başqa Xüsusi İqtisadi Zonaların yaradılması iqtisadi inkişafa böyük tövhə verə bilər. Məsələn, Gürcüstan 3 azad sənaye zonasının təşkili üzərində işlərini davam etdirir. Ölkəmizdə istehsal olunmayan avadanlıqlar və onların komponentlərinə idxal rüsumlarının aradan qaldırılması olduqca vacibdir. Məsələn, Qazaxıstan özündə istehsal olunmayan avadanlıqların ölkəyə gətirilməsini idxal rüsumlarından azad etməklə xarici investorların cəlbinə nail olub.
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 93 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan Gürcüstanda analoji addımlar ataraq maşın və avadanlıqlar üçün idxal rüsumu tətbiq etmir. Türkiyə isə maşın və avadanlıqların alınması ƏDV-dən güzəştlər tətbiq edir. Qeyri-neft ixracatının artırılması zərurəti olduqca vacibdir. Biznesin inkişafı həm də ona görə lazımdır ki, ölkənin ixracatı, xüsusilə qeyri-neft ixracatı artsın. 2017-ci ilin nəticələrinə görə ölkənin qeyri-neft ixracatı cəmi 1,4 milyard dollar təşkil edib ki, bu da yaxın illərdə qeyri-neft sektorunun ixracatının artırılmasının nə qədər vacib olduğunu söyləməyə imkan verir. Bu ölkəyə əlavə valyuta daxil olmasına gətirib çıxaracaq ki, bu da milli valyutanın möhkəmlənməsinin qarşısının alar və devalvasiya risklərini minimumlaşdırmaq olar. Bu eyni zamanda fiskal qurumlar vasitəsilə büdcə daxilolmalarının artmasına və vergi bazasının genişlənməsi üçün böyük imkanlar yaradır. Bu isə dövlət büdcəsinə Neft Fondundan transfertın azalmasına və qeyri-neft sektorundan büdcəyə əlavə vəsaitlərin axmasına gətirib çıxaracaq. ƏDƏBIYYAT 1.
Natiq Sabiroğlu, “ Qloballaşma və xarici investisiyalar”, Bakı-2006 2.
V.Qasımlı, “İqtisadi modernizasiya”, Bakı-2014 3.
World Investment Report 1998: Trens and determinants, UNCTAD, 1999 4.
Dünya Bankı: “Azərbaycanın Kənd Təsərrüfatındakı Nisbi Üstünlüklərinin Realizasiyası”, Bakı - 2006 5.
AR Statistika Komitəsinin saytı https://www.stat.gov.az
ƏHALİNİN SOSİAL MÜDAFİƏSİNİN TƏNZİMLƏNMƏSİNİN ƏSAS İSTİQAMƏTLƏRİ M. S. MİRZƏBƏYOVA Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (UNEC) p.nazrin@mail.ru XÜLASƏ Əhalinin sosial müdafiəsinin iqtisadi islahatların konseptual əsaslarını təşkil etməklə istənilən ölkədə iqtisadiyyatın dövlət tənzimləməsinin əsas hədəfləri halında, reallaşma yollarına və konkret resurslarına müvafiq xarakterik cəhətlər kəsb edir. ƏSM-nin bir proses kimi kriteriyə və indikatorları, hədəf və mexanizmlər məcmusu halında həmişə islahatlar obyekti kimi hər bir sosial dövlətin əsas vəzifəsi olaraq formalaşır. ƏSM-nin kriteriyə və indikatorlarının, hədəf və mexanizmlərinin, onun mahiyyəti, ölçüsü və dəyərləndi- rilməsinin öyrənilməsi sistemli yanaşma, kompleks dəyərləndirmə və reallaşma üsullarında konkret vasitələr sayəsində mümkündür. Bu qeyd olunan səbəbdən də ƏSM-nin səviyyəsinin müəyyən edilməsi və onun indika- torlar sistemində mövcud olan əsas parametrlərin real bir prosesə müvafiq seçilməsi nəzəri və metodoloji nöqte- yi-nəzərindənxarakterik cəhətlər kəsb edir. Açar sözlər: ümumi inkişaf tendensiyası, bölgü mexanizmi, iqtisadi artım, tələb mexanizmi, sosial fak- tor, həyat səviyyəsi. MAIN DIRECTIONS OF REGULATION OF SOCIAL PROTECTION OF POPULATION ABSTRACT The main goals of the state regulation of the economy in any country, by organizing the conceptual foun- dations of economic reform of social protection of the population, are characteristic of the ways of realization and specific resources. The ESM as a process and the indicators, targets and mechanisms are always shaped as the main task of each social state as the object of reform. The study of criteria and indicators of ESM, goals and mechanisms, its substance, size and valuation is possible through a systematic approach, concrete means of assessment and implementation. For this reason, it is the theoretical and methodological point of view to determine the level of ESR and to select the main parameters available in the system of indicators according to a real process.
Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|