Iqtisodiyot asoslari

1. Yalpi milliy mahsulot. 
YaMMni mamlakatda yaratilgan mahsulotlarga ketgan xarajatlar va 
mahsulot ishlab chiqarish natijasida olingan daromadlar bo‘yicha hisoblab 
chiqarishning usullari ishlab chiqilgan: 
Xarajatlar bo‘yicha hisob-kitoblar 
 
GNP – Yalpi milliy mahsulot; 
I – investitsiyalar; 
C – iste’mol; 
G – hukumat xarajatlari; 
X – sof eksport; 
C – harfi bilan belgilangan iste’mol xarajatlari uy xo‘jaliklarini tovar va 
xizmatlarining har xil turlariga ketkazgan xarajatlarini ham o‘z ichiga oladi. 
I – investitsiyalarga ketgan xarajatlar – bu investitsion tovarlar 
hisoblanuvchi uskunalar, ishlab chiqarish binolari, moddiy-texnik zaxiralar, 
uy-joy qurilishiga ishlatiladigan xarajatlar va amortizatsiya xarajatidir; 
G – davlat xarajatlari bo‘lib, davlatning bevosita tovarlar ishlab 
chiqarishga va xizmatlar ko‘rsatishga yo‘naltiriluvchi xarajatlarni 
birlashtiradi; 
X – sof eksport – bu eksport va import hajmlari o‘rtasidagi farq. 
Daromadalar bo‘yicha hisob-kitob 
 
Y – Yalpi milliy mahsulot; 
R – renta; 
I – foiz; 
P – foyda; 
W – ish haqi; 
W – ish haqi – ishchi va xizmatchilarning mehnatiga ijtimoiy ta’minot 
bo‘yicha qo‘shimcha to‘lovlarni qo‘shib hisoblangan haq; 
R – renta bu yerda uy xo‘jaliklarining yerni, binolar, uy-joy va boshqa 
narsalarni ijaraga berish natijasida olinadigan daromadlardir; 
I – foiz bu holatda uy xo‘jaliklari jamg‘argan pul kapitalidan olinadigan 
daromadlar shaklida namoyon bo‘ladi; 
P – korxonalar oladigan foyda. 
GNP=C+I+G+X 
Y=W+R+I+P 

---

80 
2. Yalpi ichki mahsulot. 
Yalpi ichki mahsulot (YaIM) mamlakat ichida va faqat ushbu mamla-
katning ishlab chiqarish omillaridan foydalanib, ishlab chiqarilgan tovarlar 
va ko‘rsatilgan xizmatlarni o‘z ichiga oladi. 
GIP – yalpi ichki mahsulot; 
GNP – yalpi milliy mahsulot; 
X – sof eksport.