Iqtisodiyot nazariyasi fanidan kurs ishi

1-jadval
YAIMning ishlab chiqarish tarkibi, mlrd. so‘m va foizda o‘tgan yilga nisbatan

Ko‘rsatkishlar	Yillar
	O‘lshov birligi	2015	2016	2017	2018	2019	2020 yanvariyun
YAIM	mlrd. so‘m	210 183,1	242 495,5	302 536,8	406 648,5	511 838,1	255 252,6
	o‘sish sur’ati %da	107,4	106,1	104,5	105,4	105,6	100,2
Sanoat	mlrd. so‘m	97 598,2	111 869,4	148 816,0	235 340,7	322 535,8	166 868,8
	o‘sish sur’ati %da	105,3	105,4	105,2	110,8	105,0	98,1
Qishloq, o‘rmon va baliq xo‘jaligi	mlrd. so‘m	103 302,0	119 726,7	154 369,4	195 095,6	224 265,9	81 188,2
	o‘sish sur’ati %da	106,1	106,1	101,2	100,3	103,1	102,4
	mlrd.	25	29	34	51	68	43 017,1
Qurilish	so‘m	423,1	413,9	698,0	129,3	854,4
	o‘sish sur’ati %da	118,8	107,2	106,0	114,3	122,9	107,3
Xizmatlar	mlrd. so‘m	78 530,4	97 050,0	118 811,0	150 889,8	190 356,0	100 647,0
	o‘sish sur’ati %da	113,4	114,7	110,7	108,9	113,2	102,6
Asosiy karitalga kiritilgan investitsiyalar	mlrd. so‘m	44 810,4	51 232,0	72 155,2	124 231,3	195 927,3	84 806,7
	o‘sish sur’ati %da	109,4	104,1	119,4	129,9	138,1	87,2

Manba: O‘zbekiston Resrublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari.
O‘zbekistonning yaqin iqtisodiy hamkorlari – AQSH, Rossiya Federatsiyasi, Xitoy va Turkiya ham pandemiyadan eng ko‘r zarar ko‘rayotgan mamlakatlar qatoridan o‘rin olganligi mamlakatimiz iqtisodiy taraqqiyotiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Dunyo miqyosida koronavirus tarqalishi mamlakatlarning iqtisodiy salohiyati, YAIM miqdoriga katta ta’sir etgan. Jumladan, YAIMning bir foiz oshishi eridemiyaning 0,8 foiz tarqalishiga olib kelishi, koronavirus tarqalishining bir foizga ortishi esa iqtisodiyotga 0,64 foiz zarar keltirishi ta’kidlanmoqda. Xalqaro valyuta jamg‘armasi va jahon banki koronavirus pandemiyasi global taraqqiyot sur’atlarini 3 % ga pasaytirib yuborishi haqida ma’lumotlar bermoqda. 2020 yilning 1 yanvar holatiga O‘zbekistonning tashqi qarzi oldingi yildagiga nisbatan 7,1 mlrd.dollar yoki 40,9 foizga oshib, jami 24,4 mlrd. AQSH dollarini tashkil etgan. SHundan 5,7 mlrd.dollari davlat sektori hissasiga to‘g‘ri keladi. O‘zbekistonning tashqi qarzi yalri ishki mahsulotning 42 foizini tashkil etmoqda. Yuqoridagi muammolarni xal etish, koronavirus pandemiyasi ta’sirini yumshatish, iqtisodiyot tarmoqlari va sohalarining uzluksiz ishlashini ta’minlash, aholi daromadlari va turmush darajasining keskin pasayib ketishini oldini olish maqsadida Prezidentimiz SH.Mirziyoev tomonidan 2020 yil 19 mart PF-5969sonli “Koronavirus pandemiyasi va global inqiroz holatlarining iqtisodiyot tarmoqlariga salbiy ta’sirini yumshatish bo‘yisha birinshi navbatdagi shoratadbirlari to‘g‘risida”gi, 2020 yil 3 arrel PF-5978-sonli “Koronavirus pandemiyasi davrida aholi, iqtisodiyot tarmoqlari va tadbirkorlik sub’ektlarini qo‘llabquvvatlashga doir qo‘shimsha shora-tadbirlar to‘g‘risida”gi, 2020 yil 27 arrel PF5986-sonli “Koronavirus pandemiyasi davrida aholi va tadbirkorlik sub’ektlarini qo‘llab-quvvatlash bo‘yisha navbatdagi shora-tadbirlar to‘g‘risida”gi, 2020 yil 18 may PF-5996-sonli “Koronavirus pandemiyasi davrida aholi va tadbirkorlik sub’ektlarini qo‘llab-quvvatlash bo‘yisha navbatdagi shora-tadbirlar to‘g‘risida”gi, 2020 yil 28 may PF-6002-sonli “Koronavirus pandemiyasining salbiy ta’sirini kamaytirish ushun turizm sohasini qo‘llab-quvvatlashga doir keshiktirib bo‘lmaydigan shora-tadbirlar to‘g‘risida”gi, 2020 yil 25 iyul PF-6035-sonli “Koronavirus pandemiyasini yumshatish, aholining sanitariya-epidemiologik osoyishtaligi va salomatligini saqlash tizimini tubdan takomillashtirish shoratadbirlari to‘g‘risida”gi, 2020 yil 30 iyul PF-6038-sonli “Koronavirus pandemiyasi davrida ijtimoiy himoyaga va yordamga muhtoj aholi qatlamlarini moddiy qo‘llabquvvatlashga doir qo‘shimsha shora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmonlari qabul qilindi va ularning ijrosi ta’minlanmoqda.

Xulosa va takliflar
Bozor va bozor iqtisodiyoti tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi natijasida vujudga kcladi.
Bozor munosabatlari subyektlari o‘zaro bogiiq holda va aloqada bandlik, milliy daromad va ishlab chiqarishning umumiy haj- mi kabi ijtimoiy ishlab chiqarish natijalarini aks ettiradigan va doimiy harakatda bo‘ladigan daromad lar va xarajatlar oqimini shakllantiradi.
Bozor munosabatlarining har bir ishtirokchisi o‘z maqsad va
manfaatlaridan kelib chiqib, mustaqil qaror qabul qiladi. Aynan xo‘jalik yurituvchi subycktlaraing iqtisodiy erkinligi va mustaqilligi bozor ko‘rinishidagi iqtisodiy munosabatlarni vujudga keltiradi hamda o’z rivojlanishining tabiiy-evolyusion, dinamik xususiyatini belgilab beradi.
Bozor iqtisodiyoti — murakkab ijtimoiy-iqtisodiy tizim bo‘lib, birlashgan, o‘zaro bog’langan va birgalikda harakatlanadigan bir qator tarkibiy tuzilmalami o‘z ichiga oladi.
Bozor iqtisodiyotining samarali amal qilishi uchun uning infratuzilmasi shakllantiriladi. Bozor infratuzilmasi — bu bozor munosabatlariga ko‘mak berishga qaratilgan ijtimoiy-iqtisodiy institutlar tizimidir.
Bozor iqtisodiyoti tizimining afzalligiga qaramay, shunday muammolar borki, ulami bozor mexanizmi vositasida hal etish kam samara keltiradi yoki umuman hal etib bo‘lmaydi. Ana shunday muammolarni hal etish uchun davlat ulami o‘z zimmasiga olishi yoki zarur shart-sharoitlami yaratib berishi kerak.
Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrining umumiy mazmuni iqtisodiy munosabatlarning alohida unsurlarini isloh qilish yoki iqtisodiy siyosatga tuzatishlar kiritish emas, balki butun iqtisodiy munosabatlar tizimini o‘zgartirishdan iboratdir.
O’tish davri quyidagi mezonlar bilan tavsiflanadi: sikllilik (jamiyatda u yoki bu tarkibiy o‘zgarishlaming qaytarilib turishi), beqarorlik (jamiyatda mavjud bo‘lgan turli kuchlaming kurashi va o'zaro ta’siri), muqobillik (islohotlar va rivojlanish yoilarini tanlash imkoniyati), tarixiylik (eski tizimning yo‘qolib ketishi, o‘miga boshqa tizimning vujudga kelishi, uning rivojlanishi).
O‘zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o‘tishda tanlagan yo‘li - o‘ziga xos madaniy, tarixiy, iqtisodiy va tabiiy xususiyatlarini hamda bu yo‘ldagi jahon tajribasini hisobga olgan holda revolyusion to‘ntarishlarsiz, ijtimoiy to‘qnashuvlarsiz, ijtimoiy himoyani kuchaytirgan holda asta-sekinlik, lekin qat’iyatlilik bilan bosqichma-bosqich rivojlangan bozor iqtisodiyotiga o‘tishdan iboratdir.
Iqtisodiy islohotlar - bu bozor munosabatlarini shakllantirishga qaratilgan chora-tadbirlar majmuidir. Iqtisodiy islohotlardan ko‘zda tutilgan maqsad mamlakat aholisi uchun yashash va xo‘jalik faoliyati yuritishning eng yaxshi sharoitlarini yaratish, ulaming ma’naviy-axloqiy yetukligiga erishish, iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy barqarorlikni ta’minlashdan iborat,
Iqtisodiy islohotlaming bosh bo‘g‘ini mulkchilik munosabatlarini tubdan o‘zgartirishdir, chunki shu orqali ko‘p ukladli iqtisodiyot va raqobatlashish muhiti shakllantiriladi hamda bozor iqtisodiyotiga o‘tishning shart-sharoitlari vujudga keltiriladi.
Respublikada bozor iqtisodiyotiga o'tish davrida, iqtisodiyotni rivojlantirish borasida bir qator vazifalar turadi. Bular xususiylashti- rish va raqobatchilik muhitini shakllantirish jarayonlarini chuqur- lashtirish; makroiqtisodiy barqarorlikka erishish; milliy valyutani mustahkamlash; iqtisodiyot tarkibiy tuzilishini tubdan o'zgartirish; ijtimoiy kafolatlari kuchli bo‘lgan demokratik davlatni shakllantirish vazifalaridir.
O’tish davrida olib borilayotgan iqtisodiy islohotlami keng aholi qatlamlari tomonidan qo‘llab-quvvatlanishining asosiy sharti islohotlaming ijtimoiy yo‘naltirilganligidir.
Milliy taraqqiyotimizning hozirgi pallasida mamlakatimizni isloh etish va modernizatsiyalash jarayonlari yanada kuchaytirilib, pirovard strategik maqsadimiz - ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotiga asoslangan ochiq demokratik davlat barpo etish va fuqarolik jamiyatini shakllantirish yo‘lidagi harakatlar izchil ravishda amalga oshiriladi. Modemizatsiya juda keng tushuncha bo‘lib, bugungi kunda uni jamiyat hayotining turli jabhalarini tubdan o'zgartirish, уangilash, bu borada taraqqiyotni jahondagi mavjud ilg‘or andozalar tomon yo‘naltirish va takomillashtirish jarayonlarining majmui sifa- tida ifodalash mumkin.