Iqtisodiyot va menejment

2.2.1-jadval


O„zbekiston aholisining oziq-ovqat mahsulotlariga talabining prognoz variantlari (kg)

	Minimal iste‟mol				Mahsulotlarning
			Ratsional tibbiy		bozor bahosidagi
	byudjeti me‟yorlari
Mahsulotlar guruhi			me‟yorlar bo„yicha		qiymati,
	bo„yicha
					ming so„m
	52	7	5	7	5	7
Un va un mahsulotlari	607,5	850,5	807,5	991,2	1155,6	1620,7
Guruch	46	64,4	55	77	115,0	161,0
Kartoshka	317,5	444,5	319,5	447,5	270,0	377,8
Sabzavot	857,6	1200,5	566,5	793,1	1072,0	1500,6
Poliz ekinlari	87,5	122,5	493	690,2	74,4	104,1
Mevalar	338	473,2	438	613,2	1014,0	1420,5
Uzum-	77	107,8	127,5	178,5	192,5	269,5
Mol go‗shti	74,8	130,9	137	164,4	1346,4	2356,2
Qo‗y go‗shti	53,2	93,1	182,5	255,5	1117,2	1955,1
Parranda go‗shti	42,8	74,9	36,5	51,1	513,6	898,8
Baliq	52,8	92,4	55	77	316,8	554,4
Sut	596,2	935,1	1750	2450	894,3	1252,6
Tuxum (dona)	1028,5	1440	912,5	1277,5	360,0	504,0
Shakar	71,5	100	164,5	230,3	321,7	450,0
O‗simlik yog‗i	41,5	58,1	47,5	66,5	207,5	290,5

O‗zbekistonda oilalarning minimal iste‘mol byudjetini hisoblash uchun oziq-ovqatlarga talab 42 turdagi mahsulotlarni o‗z ichiga oladi. Soni 5 va 7 kishidan iborat bo‗lgan oila uchun bir yilga 607,5 kilogrammdan 850,5 kilogrammgacha un

29
va un mahsulotlari, shundan 55 foizi bug‗doy noni talab etiladi. Shuningdek, 5 kishidan iborat oila uchun yiliga 857 kg, 7 kishiga 1200 kg sabzavot; kartoshka esa mos ravishda 317,5 va 444,5 kg talab etiladi. Ushbu ko‗rsatkichlar oila a‘zolari soni oshib borishi bilan ko‗payib boradi.

Mahsulotlar guruhlarining bozor bahosidagi o‗rtacha qiymati 5 kishi uchun bir yilga 8,9 mln. so‗m, 7 kishi uchun 13,7 mln. so‗mga teng. Unda bitta oila a‘zosi uchun yiliga 5 kishidan iborat oilada o‗rtacha 1774,2 ming so‗m, 7 kishilik oilada 1959,4 ming so‗m to‗liq ratsion me‘yorlari bo‗yicha oziq-ovqat uchun daromaddan ajratma (harajat) talab etiladi. Uslubiy jihatdan oziq-ovqat mahsulotlariga talab etiladigan harajatlarni oilalar guruhi bo‗yicha, mahsulotlar harid qilish joylari (dehqon bozorlari, do‗konlar, supermarket va b.) hamda qishloq oilalarida shaxsiy tomorqada ishlab chiqarilgan mahsulotlar (bozor bahosiga tenglashtirib) baholaridan foydalanib tabaqalashgan holda hisoblashni amalga oshirish mumkin. Unda oziq-ovqatga sarflanadigan oila harajatlarining aniqlik darajasi yuqori bo‗ladi. Yil davomida mahsulotlar bahosining o‗zgarib turish hususiyati, bunday hisob-kitoblar uchun iste‘mol me‘yorlarini yil fasllariga qarab tabaqalashni talab etadi.

Respublika aholisining oziq-ovqat mahsulotlariga bo‗lgan me‘yoriy talablarini qondirish, qishloq xo‗jalik mahsulotlari ishlab chiqarish darajasiga bog‗liq hisoblanadi.

30

2.2.2.-jadval


O„zbekistonda aholi jon boshiga to‟g‟ri keladigan asosiy turdagi


oziq-ovqat mahsulotlarini iste‟mol qilish ko„rsatkichlari

Oziq-ovqat		Minimal	1990	2000	2010	2015	2015 yil
mahsulotlarining		iste‘mol	yil	yil	yil	yil	Me‘yorga	1990 y. ga
turlari		me‘yori,					nisb., %	nisb., %
		kg/kishi
Go‗sht	va go‗sht	40,2	31	34	38	42,5	105,7	137,1
mahsulotlari
Sut mahsuotlari		136,7	183	162	239	266,4	194,9	145,6
Tuxum, (dona/kishi)		292	97	47	138	230,4	78,9	237,5
Sabzavot va poliz		128,8	107	128	238	285	221,3	266,3
Kartoshka		54,6	29	36	45	57	104,4	196,6
O‗simlik	yog‗i va	7,3	12	12	13	22	301,4	183,3
boshqa moylar
Shakar		19,4	12	16	17	28	144,3	233,3
Meva va uzum		90,6	23	42	83	145	160,0	6,3

Manba: O‗zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‗mitasi ma‘lumotlari.

2.2.2.-jadvalda respublikamizda aholi jon boshiga asosiy turdagi oziq-ovqat mahsulotlarini iste‘mol qilish ko‗rsatkichlari keltirilgan. Tahlillar shuni ko‗rsatmoqdaki, 2015 yilda go‗sht va go‗sht mahsulotlari 1990 yilga nisbatan 137,1 %ga o‗sgan. Qolgan barcha oziq-ovqat mahsulotlari bo‗yicha ham muayyan normadan ortiq o‗sish tendensiyasi mavjud.

Uy xo‗jaliklari daromadining oshib borishi, oilalar turmush sifatining yuksalishi, ularning iste‘mol ratsionlarida muhim sifat o‗zgarishlariga olib keladi va aholining asosiy qismi ratsional tibbiy me‘yorlarda belgilangan hajmda ovqatlanishga bosqichma–bosqich o‗tadi. Shuni inobatga olganda aholi iste‘mol tovarlariga bo‗lgan talabni aniqlashda tibbiy va boshqa toifaga kiruvchi me‘yorlarga asoslangan prognozlarni amalga oshirish lozim.

31
III-Bob. Oziq-ovqat xavfsizligini ta‟minlash yo„llari