Iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari

Ma’lumotlar bazasi serveri saqlash, qayta ishlash va strukturalangan axborotga kirishni ta’minlashga xizmat qiladi. Bugungi kunda qarorlar uchun eng ko‘p SQL so‘rovlar tilini qo‘llab quvvatlovchi ma’lumotlarning relyasion bazasi serverlari foydalaniladi. Ularga SUBD ORACLE, Microsoft SQL, DB2, SYBASE kiradi.
Internet-server internet kelishuvi va qoidalariga mos keladigan axborotni etkazadi. Eng oddiy holatda esa – xuddi shunday faylli server bilan bir xil. Biroq, internet-server tushunchasi, odatda, axborotni qayta o‘zgartirish bilan bog‘liq qo‘shimcha servislar to‘lamini ham qamrab oladi. Eng ko‘p tarqalgan serverlar APACHE va Internet Information Server (IIS) hisoblanadi.
Taklif serveri ixtisoslashtirilgan vazifalarni amalga oshirishga xizmat qiladi. Ko‘plab bank tizimlari biznes-mantiq ilova bajarilishini ta’minlovchi ilova serverlariga ega. Bunda ma’lumotlarni saqlash vaunga kirishni nazorat qilish uchun ma’lumotlar bazasi serveri javob beradi.
Arxivlash serveri arxivlar – kamdan-kam foydalaniladigan axborotlarning katta hajmini saqlashni amalga oshiradi. Odatda fayl-serverdan serverlarning ushbu tipi kompressiyaning shaxsiy mexanizmlari, saqlangan axborot indeksatsiyasi va o‘zgarishlar kiritilgan tarixni saqlash bilan farq qiladi!
Chop etish serveri umumiy printerda nashr qilishni boshqaradi. Agar ixtisoslashtirilgan qurilma hisoblanmasa, unda operatsion tizim tarmog‘i tarkibiga kiradi. Nashr qilish serverining asosi nashrga buyurilgan vazifalarni navbat bilan boshqarish mexanizmi hisoblanadi.
“Mijoz- server” arxiteturasining yangilanishidagi qarorlarni ko‘rib chiqishda ishchi stansiyalari qaror qilgan va mijoz vazifasi sifatida belgilangan vazifalar ro‘yxati aniqlanadi. Ularga quyidagilar kiradi:

• 
  
  Foydalanuvchi interfeysi bilan boshqarish. Bu ishchi stansiya uchun foydalanuvchi interfeysining ekrandagi tasvir, tugma, kiritish maydoni, ro‘yxat kabi turli elementlar xizmatini o‘z ichiga olgan eng ko‘p tarqalgan vazifadir. Foydalanuvchi interfeysi bilan boshqarish “mijoz-server” arxitekturasi va terminalli kirish o‘rtasidagi aniq chegarani ko‘rsatadigan vazifa hisoblanadi;
  
• 
  
  Ofis takliflari. Bu erda ma’lumotlarni tahrirlashni ta’minlovchi vazifalar ro‘yxati keltirilgan. Bu turli muharrirlar, matnli va jadvalli protsessorlardir. Odatda ma’lumotlarni tahrir qilishda qo‘lyozma kiritish jarayoni tarqalgan vazifa hisoblanmaydi va serverlar resursini tejash uchun mijoz o‘rniga almashadi;
  
• 
  
  Bosib chiqarish. Yirik axborot tizimlarida bosib chiqarish funksiyasi serverda va mijoz stansiyasida amalga oshirilishi mumkin. Odatda, server orqali bosib chiqarish qog‘ozga katta hajmdagi ma’lumotlarni, masalan, hisoblar bo‘yicha ko‘chirmani ta’minlaydi. Bu har bir ish o‘rniga qo‘yish mumkin bo‘lmagan yuqori mehnat samarasiga ega bo‘lgan printerga yuqori talab bilan bilan izohlanadi. Mijoz stansiyasi bilan konkret foydalanuvchiga zarur bo‘lgan hujjatlarni bosib chiqarish amalga oshiriladi;
  
• 
  
  Ma’lumotlarni yuklash va yuksizlantirish ham mijoz o‘rnida va ham serverda bajarilishi mumkin. Odatda, agar ma’lumotlar avtomatik rejimda yuklansa va yuklashni ro‘yxatga olishni talab etmasa, ko‘rsatilgan operatsiyalarni server bajaradi. Agar ma’lumotlarni yuklash yoki yuksizlantirish tasodifan bo‘lsa, unda ularning amalga oshirilishi mijoz o‘rnida yuz beradi.
  

Klasterlar. “Mijoz-server” arxitekturasidan farqli klaster qat’iyan boshqa tarkibga ega. Bular tugatilmagan vazifalar, tizimning turli komponentlari bilan bajariladigan alohida funksiyalar esa – alohida qurilma kabi turli hisoblash tizimlarini tashkil etuvchi majmua hamdir.
Klaster arxitektura asosidagi qaror bir qator afzalliklarga ega:

• 
  
  Absolyut ko‘lamdorlik. Arxitektura istalgan o‘lchamdagi klasterlarni yaratishga imkon beradi.
  
• 
  
  Inkrement (ortgan) ko‘lamdorlik. Klaster shunday yaratiladiki, tizimni to‘liq almashtirmay yangi komponentlarni qo‘shish bilan kuchni oshirish mumkin.
  
• 
  
  To‘xtab qolishga barqarorlik, komponentlardan birining qatordan chiqishida tizim ishlashda davom etadi, chunki barcha funksiyalar takrorlanadi.
  
• 
  
  Umumiy holatda tashkillashtiruvchilar sifatida keng tarqalgan komponentlardan foydalanishda narx/ishlash koeffitsientining yaxshiroq mosligi yuqori kuchdagi bitta kompyuterni sotib olganga qaraganda kasroq xarajatni talab etadi.
  

Hozirgi vaqtda deyarli barcha operatsion tizimlar klasterli arxitekturani amalga oshirish uchun qo‘shimcha qarorlarga ega. Biroq, yuqorida ko‘rsatilganlarga ko‘ra, qaror faqat klasterning asosini tashkil etadi. Xizmatni alohida qurilmalararo taqsimlash taklif serverlarini dasturiy ta’minoti bilan ham belgilanishi mumkin.

Shunday ekan, klaster arxitekturasiga ma’lumotlar bazasi serveri ham, takliflar serveri ham agar ular ushbu funksiyasini qo‘llab quvvatlashsa ega bo‘lishi mumkin.