Stul = Sich + Sboshq = Stex +Sxiz + Sboshq (3.2) Xizmat ko’rsatishdagi sermehnatlik darajasi xizmat ko’rsatish bo’yicha taqsimlanadi va buyumlar bo’yicha foizlar hisobida qo’yib chiqiladi, bu foizlar mazkur buyumni tayyorlashda ko’rsatilgan xizmatlarning har bir funksiyasi salmog’iga mos keladi. Buyumlar bo’yicha ishlab chiqarishni boshqarish
35
sohasidagi
mehnat
sarflari
ishlab
chiqarishning
sermehnatlik
darajasiga
proporsionaldir12.
Sermehnatlik darajasining qisqarishi, avvalo yangi, yuqori, unumli asbob-uskunalar va ilg’or texnologiya jarayonlarini joriy etish bilan ta’min etiladi. Shu bilan birga mavjud asbob-uskunalarni yangilash va qo’l ishlarini kichik mexanizasiyaga yuklash moslamalarini takomillashtirish va shu kabilar hisobiga tadbiq etilayotgan texnologiyani tubdan qayta qurmasdan turib ishlab chiqarishni ixchamlashtirish ham katta ahamiyat kasb etadi.
Sermehnatlik darajasini qisqartirishda mehnat unumdorligini oshirish rezervlari hajmini ishchilarning har bir guruhi bo’yicha yoki ish kuchini tejash bo’yicha bevosita foizlarda aniqlash mumkin.
Mehnat unumdorligini oshirish va mahsulotning sermehnatlik darajasini pasaytirish ko’rsatkichlari o’zaro teskari hajmlar sifatida bog’langan. Ular o’rtasidagi nisbat quyidagi formulalar bo’yicha aniqlanadi:
