Irsiyat,muhit va bola rivoji

Oltinga teng aforizmlardan namunalar:
”Tarbiya ishida o’z-o’zini takomillashtirish jarayoniga katta o’rin berilmog’i lozim.Insoniyat mustaqil o’rganish tufayligina tezroq taraqqiy etgan”
Gerbert Spenser.
”Avvaliga biz bolalarimizga o’rgatamiz.So’ng o’zimiz ulardan o’rganamiz.Kimki buni xohlamas ekan, o’z davridan ortda qoladi”.
Yan Raynis
”Odamni baxtli bo’lishga o’rgatishning iloji yo’q, lekin uni baxtiyor bo’la oladigan darajada tarbiyalash mumkin”.
A.S.Makarenko
”Behisob boyligu yuksak ilmu fan, serhasham qurilishlaru mo’l ko’l noz-ne’mat­­—bari-bari behuda:yurt taraqqiyotining chinakam belgisi faqatgina o’sha yurt tarbiyalagan insonlarda namoyon”.
4. Turli millat va elatlarda bolaning rivojlanishi.
– Eshak, cho'chqa, hayvon! O'ligingga kuyay sening! Necha marotaba aytdim ko'chada ming'irlama, deb. Pulim yo'q. Bo'ldi, o'chir ovozingni!
5 yashar atrofidagi o'g'il bolani qo'lidan etaklab ketayotgan yoshgina kelinchak uni bir siltadi-da, sudraganicha yo'lida davom etdi. Bir lahza ko'chadagi stolchaga yoyib qo'yilgan shirinliklarga termulganicha bolakay orqasiga qaray-qaray, onasining orqasidan ketdi. Silkilashlar va haqoratlarga hatto ko'zidan yosh ham chiqmaganini ko'rib, u bundan-da battariga o'rganganini tushunib etdim.
Xo'sh, muntazam ravishda haqoratlarni eshitgan bola kelajakda kim bo'lib etishadi? Ertaga tom ma'noda eshakdek tayoq esa ham, indamay turadigan, o'z fikrini ayta olmaydigan, hayoti uchun kurashmaydigan bo'lib qolmaydimi, shaxs sifatida o'zini ko'rsata olmay, bor alamini ichiga yutib, ozgina bo'lsa-da, atrofdagilar tazyiqi, haqoratlarini unutish uchun spirtli ichimliklar ichib, cho'chqadek loyga ag'anamaydimi, o'zini inson sifatida emas, hayvondek his qilmaydimi? «Baxtingni ko'ray», deyish o'rniga «O'ligingga kuyay», deya qarg'ash endigina hayotga qadam qo'yayotgan jajji insonning hayot chizig'i davomiyligini chegaralamaydimi? Bejiz dono bobolarimiz: «Yaxshi gapga ham, yomon gapga ham farishtalar «omin» deydi», demagan. Har bir aytgan gapimiz, hattoki o'ylagan o'yimiz ham amalga oshmay qo'ymasligini hayotning o'zi isbotlamoqda.
Afsus, asrlar davomida ildiz otgan, bola tarbiyasi borasida shakllangan qadriyatlar asta-sekinlik bilan yo'qolib bormoqda. Bolaning tarbiyasi juda ham nozik va jiddiy masala bo'lib, kelajakda ularning qanday odam bo'lib etishishi mamlakatning bevosita iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy, madaniy va ma'naviy rivojini belgilab beradi. Shunday ekan, har bir xalq o'z kelajagini o'ylab farzandlari tarbiyasida o'ziga xos tarbiya usullarini ishlab chiqqan.