İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

 
M Ü N D Ə R İ C A T 
Səh. 
GİRİŞ 
 
Bölmə 1. İnformatikanın obyekti, predmeti və metodu
 
 
1.1 Dünyanın maddi-enerji  mənzərəsi.
 
 
1.2 Dünyanın informasiya mənzərəsi. 
 
1.3 İnformasiya təbiətdə. 
 
1.4 Canlı təbiət və informasiya. 
 
1.5 Genetik informasiya. 
 
1.6 İnsan və informasiya. 
 
1.7 İnformasiya və cəmiyyət. 
 
1.8 İnformasiya prosesləri texnikada. 
 
1.9 İnformatlaşdırmanın aparat və proqram vasitələri. 
 
1.10 İnformasiya və kommunikasiya texnologiyaları. 
 
1.11 İnformasiya cəmiyyəti. 
 
1.12 İnformatika. 
 
Bölmə 2. İnformasiya, onun kəmiyyət və keyfiyyət 
xarakteristikası
 
 
2.1 İnformasiya təməl elmi anlayış kimi
 
 
2.1.1 İnformasiya fizikada. 
 
2.1.2 İnformasiya biologiyada. 
 
2.1.3 İnformasiya kibernetikada. 
 
2.1.4 İnformasiya informatikada. 
 
2.1.5 İnformasiyanın sosial əhəmiyyətli xassələri. 
 
2.2 İnformasiynın kəmiyyət xarakteristikaları 
 
2.2.1 İnformasiyanın texnikada ölçülməsi. 
 
2.2.2 Xəbərin informasion həcmi (tutumu). 
 
2.2.3 İnformasiyanın miqdarı – bilikdəki qeyri-müəyyənliyin azalması ölçüsü 
kimi 
 

 
223 
2.2.3.1 İnformasiya və bilik. 
 
2.2.3.2 Bilikdəki qeyri-müəyyənliyin azalması. 
 
2.2.4 İnformasiya miqdarının ölçü vahidləri. 
 
2.2.5 Mümkün halların sayı və informasiyanın miqdarı. 
 
2.3 İnformasiyanın miqdarının təyini üçün əlifba yanaşması 
 
2.4 İnformasiyanın miqdarı üçün Şennon düsturu 
 
2.5 İnformasiyanın təqdimatı və kodlaşdırılması 
 
2.5.1 Dil və işarələr sistemi 
 
2.5.2 Canlı orqanizmlərdə informasiyanın təqdimatı 
 
2.5.3 İnformasiyanın kodlaşdırılması 
 
2.5.4 Kompüterdə informasiyanın 2-lik kodlaşdırılması 
 
2.5.4.1 Səs informasiyasının kolaşdırılması 
 
2.6 İnformasiyanın saxlanması 
 
2.6.1 İnformasiya daşıyıcılarının informasiya tutumu. 
 
2.6.2 İnformasiyanın saxlanmasının etibarlılığı və uzunmüddətliliyi. 
 
2.6.3 İnformasiyanın müxtəlif növlərinin sıxılması (arxivləşdirilməsi) 
 
2.6.4 Seriyalı kodlaşdırma üsulu ilə sıxma 
 
2.6.5 Haffmen alqoritmi 
 
Bölmə 3. İnformasiya emalının texniki vasitələri
 
 
3.1 Ədədi informasiya emalı qurğuları 
 
3.2 İnformasiya emalının instrumental vasitələrinin inkişafı  
 
3.2.1 EHM-ə qədərki tarixi dövr. 
 
3.2.2 EHM nəsilləri.  
 
3.2.3 Superkompüterlər və klasterlər 
 
3.2.4 Növbəti nəsil kompüterləri. 
 
3.3 Fərdi kompüterlərin aparat təminatı 
 
3.4 Kompüterin iş prinsipi 
 
3.4.1 İnformasiyanın kodlaşdırılması və kompüter yaddaşında təsviri 
 
3.5 Proqramın kompüterdə icrası prosesi 
 
3.6 Kompüterin aparat həlli 
 

 
224 
3.6.1 Kompüterin sistem bloku. 
 
3.6.2 Prosessorun, sistem şini və periferya qurğuları şininin tezliyi. 
 
3.6.3 Xarici (uzunmüddətli) yaddaş. 
 
3.6.4 İnformasiyanın yazılıb oxunmasının maqnit prinsipi. 
 
3.6.4.1 Çevik maqnit diskləri. 
 
3.6.4.2 Sərt maqnit diskləri (vinçester). 
 
3.6.5 İnformasiyanın yazılıb oxunmasının optik prinsipi. 
 
3.6.6 Flash-yaddaş. 
 
3.7 Aparat platformalarının növləri 
 
3.8 Kompüterin təşkili və fəaliyyəti 
 
3.8.1 Mərkəzi prosessor. 
 
3.8.2 Operativ yaddaş. 
 
3.8.3 Sistem şinləri. 
 
3.9 Periferiya qurğuları: təyinatı və xarakteristikası 
 
3.9.1 Giriş qurğuları. 
 
3.9.2 Xarici yaddaş qurğuları. 
 
3.9.3 Çıxış qurğuları. 
 
3.9.4 Bəzi digər qurğular. 
 
Bölmə 4. Kompüterin hesabi və məntiqi əsasları
 
 
4.1 Ədədi informasiyanın say sisteminin köməyi ilə təqdim edilməsi
 
 
4.1.1 Mövqeli say sistemləri. 
 
4.1.1.1 10-luq say sistemi. 
 
4.1.1.2 2-lik say sistemi. 
 
4.2 Ədədlərin bir say sistemindən digərinə keçirilməsi. 
 
4.3 2-lik say sistemində hesab əməlləri. 
 
4.4 Məntiqin əsasları və kompüterin məntiqi əsasları 
 
4.4.1Təfəkkür formaları 
 
4.4.2 Mülahizələr cəbri 
 
4.4.3 Riyazi məntiqin elementləri 
 
4.5 Ədədlərin kompüterdə təqdimatı 
 

 
225 
4.5.1 Ədədlərin qeyd edilmiş vergüllü formatda təqdimatı. 
 
4.5.2 Ədədlərin sürüşən vergüllü formatda təqdimatı. 
 
4.6 Mətn informasiyasının 2-lik kodlaşdırılması 
 
4.7 Şəkil və səsin analoq və diskret təqdim edilmə üsulları 
 
4.7.1 Qrafik informasiyanın 2-lik kodlaşdırılması 
 
4.7.2 Səs informasiyasının 2-lik kodlaşdırılması 
 
4.8 Kompüter qurğularının məntiqi əsasları 
 
4.8.1 Baza məntiqi elementlər 
 
4.8.2 2-lik ədədlər cəmləyicisi 
 
4.8.3 Trigger 
 
Bölmə 5. İnformasiyanın işlənməsinin avtomatlaşdırılmasının 
əsasları
 
 
5.1
 
Alqoritmləşdirmənin
 əsasları və proqramlaşdırma 
 
5.1.1 Alqoritm və onun formal icrası 
 
5.1.2 Alqoritmik strukturların əsas tipləri 
 
5.2 Verilənlərin proqramla emalı 
 
5.3 Proqramlaşdırma sistemləri 
 
5.4 Obyektyönümlü proqramlaşdırma 
 
5.4.1 Obyektyönümlü vizual proqramlaşdırmanın əsasları 
 
5.4.2 Obyekt sinifləri, sinif nüsxələri və obyekt ailələri 
 
5.4.3 Obyektlər: xassələr, metodlar, hadisələr 
 
5.4.4 Visual Basic-də hazırlanmış proqram layihəsinin qrafik interfeysi və 
hadisəvi prosedurları 
 
5.4.5 Visual Basic dilində proqram tərtibi üçün inteqrasiya edilmiş mühit 
 
5.4.6 Visual Basic mühitində idarəedici quruluşlar 
 
5.4.7 Dəyişənin tipi, adı və qiyməti 
 
5.4.8 Hesabi, sətri və məntiqi ifadələr. Mənimsətmə 
 
5.4.9 Proqram layihəsinin kompüterdə icrası 
 
5.4.10 Visual Basic dilində dialoq pəncərələri və fayllarla iş 
 
5.4.11 Visual Basic dilində ümumi prosedurlar 
 

 
226 
Bölmə 6. Kompüter sistemlərinin proqram təminatı
 
 
6.1 Proqram təminatı haqqında ümumi məlumat 
 
6.2 Proqram təminatının tipologiyası 
 
6.3 Sistem proqram təminatı 
 
6.3.1 Əməliyyat sistemi (ƏS): təyinatı və tərkibi 
 
6.3.2 Əməliyyat sisteminin yüklənməs 
 
6.3.3 Fayllar və fayl sistemi 
 
6.3.4 Disklərin məntiqi quruluşu 
 
6.3.5 Əməliyyat sisteminin funksiyaları 
 
6.3.6 Qrafik interfeysli əməliyyat sistemləri 
 
6.4 Windows 7 
 
6.5 İnformasiya təhlükəsizliyi 
 
6.5.1 Kompüter virusları 
 
6.5.2 Antivirus proqramları 
 
6.6 Tətbiqi proqram təminatı 
 
6.7 Tətbiqi proqram təminatına nümunələr 
 
6.7.1 Mətn redaktorları 
 
6.7.1.1 Microsoft firmasının Word mətn redaktoru 
 
6.7.2 Elektron cədvəllər 
 
6.7.2.1 Microsoft Excel XP 
 
6.7.3 Qrafik redaktorlar 
 
6.7.3.1 Adobe Photoshop 
 
6.8 Proqram təminatının yayılması 
 
Bölmə 7. Kompüter şəbəkələrinin arxitekturası
 
 
7.1 Kompüter şəbəkələri haqqında ümumi anlayış və onların təyinatı 
 
7.2 Verilənlərin rabitə kanalları ilə ötürülməsi 
 
7.2.1 Şəbəkədə qarşılıqlı fəaliyyət metodları 
 
7.2.2 Açıq sistemlərin şəbəkədə qarşılıqlı fəaliyyətinin etalon modeli 
 
7.3 Lokal şəbəkə topologiyası 
 
7.3.1 Lokal şəbəkələrin fəaliyyət texnologiyası 
 

 
227 
7.3.2 Lokal şəbəkədə işin sistem təminatı 
 
7.4 Qlobal kompüter şəbəkələri 
 
7.4.1 Qlobal kompüter şəbəkəsi – İnternet 
 
7.4.2 İnternet xidmətləri 
 
7.4.3 İnternetdə resursların ünvanlaşdırılması 
 
7.4.4 TCP/IP protokolları ailəsi. 
 
Bölmə 8. İnformasiya sistemləri və texnologiyaları 
 
8.1 İnformasiya emalının müasir üsulları 
 
8.2 İnformasiya emalı sistemlərinin inkişaf tarixi. 
 
8.3 Müasir informasiya emalı sistemləri 
 
8.4 İnformasiya emalının kompüter üsulu ilə bağlı problemlər 
 
8.4.1 Verilənlərin  kompüter texnologiyasının adi texnologiyadan fərqi. 
 
8.5 Kompüter texnologiyalarının təkamülü 
 
8.6 İnformasiya sistemlərinin baza texnologiyaları 
 
8.7 Verilənlər bazası texnologiyaları 
 
8.7.1 Verilənlər bazası (VB) texnologiyalarının əsasları 
 
8.7.1.1 VB texnologiyalarının mənşəyi 
 
8.7.1.2 Verilənlər bazası və digər anlayışlar 
 
8.7.2 İnformasiya sisteminin predmet oblastı və onun modelləşdirilməsi 
 
8.7.3 Verilən modelləri 
 
8.7.4 Verilənlər bazası sistemlərinin (VBS) arxitekturası 
 
8.7.4.1 Verilənlər bazalarının idarə edilməsi sistemləri (VBİS) 
 
8.7.4.2 VBİS-lərin dil vasitələri 
 
8.7.5 Verilənlər bazasının saxlama mühitinin təşkili 
 
8.7.6 VB inzibatçılığı 
 
8.7.7 Verilənlər bazasının layihələşdirilməsi 
 
8.7.8 ACCESS – VBİS mühitində VB-nin layihələşdirilməsi 
 
8.7.9 VB texnologiyalarının inkişaf perspektivləri 
 
8.8 Mətni axtarış texnologiyaları 
 
8.8.1 Mətni axtarış texnologiyalarının əsasları 
 
8.8.2 Mətni axtarış prinsipləri 
 

 
228 
8.8.3 Linqvistik təminat vasitələri 
 
8.8.4 Axtarış modelləri 
 
8.8.5 Mətni axtarış sistemlərinin vəziyyəti və yeni tələblər 
 
8.8.6 Mətn sistemlərinin funksional imkanlarının genişləndirilməsi 
 
8. 9 Veb texnologiyaları 
 
8.9.1 İnternetin informasiya servisləri 
 
8.9.2 Veb-in informasiya resursları 
 
8.9.3 Veb texnologiyalarının baza standartları 
 
8.9.4 Veb informasiya resurslarına müraciət 
 
8.9.5 Veb, JavaScript və Java 
 
8.9.6 Yeni Veb texnologiyaları 
 
8.9.7 Həllini gözləyən problemlər 
 
ƏDƏBİYYAT