Ishchining issiqlikdan nurlanish intensivligini aniqlash Yurtboshimiz Islom Abdug'aniyevich Karimov «O'zbekiston XXI asr bo'sag'asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari»

4.2-rasm. Ikki parallel sirtlar orasida
nurli issiqlik almashinuvi sxemasi

Bu sirtlarning temperaturalari mos ravishda T₁ va T₂ (T₁T₂) va yutilish koeefitsentlari A₁ va A₂ bo‘lsin.

Sirtlar orasidagi masofani shunday tanlaymizki, natijada har bir sirtning nurlanishi narigisiga yetib borsin. Bu sirtlar orasidagi nurli issiqlik almashinuvi kattaligi quyidagiga teng:
E=E_ef1-E_ef2,

Bunda E_ef1=E₁+(1-A₁)E_ef2,

E_ef2=E₂+(1-A₂)E_ef1.

Bu tenglamalar tizimini E_ef1 va E_ef2 ga nisbatan yechib, E₁ va E₂ o‘rniga Stefan –Boltsman qonunidan ularning ifodasini va A₁ hamda A₂ o‘rniga mos ravishda ₁ va ₂ larni (chunki A=) qo‘yamiz. O‘zgartirishlardan so‘ng quyidagi tenglikni hosil qilamiz:

bu yerda - temperatura ko‘paytiruvchisi deyiladi;
- jismlar tizimining keltirilgan qoralik darajasi deyiladi;

keltirilgan nurlanish koeffitsienti deyiladi.

Keltirilgan nurlanish koeefitsenti, agar temperatura ko‘paytiruvchisi 1 K va har bir sirtning yuzasi 1m² bo‘lsa, 1-sirtdan 2-sirtga 1 s da uzatilayotgan nurlanish energiyasini bildiradi. Demak, (4.10) formulani quyidagicha yozish mumkin:

Shunday qilib, nurli issiqlik almashinuvini jadalligini orttirish uchun _k va  ni ya’ni issiqlik almashinuvida ishtirok etayotgan sirtlarning qoralik darajasini va temperaturalar farqini orttirish lozim.

5.Parallel va perpendikulyar tekisliklar orasidagi nuriy issiqlik almashunivini hisoblash.
Yoqlari orasidagi burchak kombinatsiyasiyalarini ikki turda bo’linadi.
1. ­­­--Parallel yoqlari orasidagi burchak koeffinsenti.
2. -- Perpundikulyar yoqlari orasidagi burchak koefitsenti.
Parallelipipedning o’zaro parallel qarama-qarshi yoqlari uchun ni aniqlaymiz. Masalan F₁ dan F₃ ga va teskarisi va bu yerda = ga teng.
Bu masala silindirning bir tubidan boshqasiga bo’lgan nurlanish koeffitsentini aniqlash masalasiga o’xshaydi. Shunga ko’ra koeffitsenti uchun quyidagiga ega bo’lamiz. = (5.1)
Bu yerda : d_г- nurlanuvchi yoqning gidravlik diametric u holda d_г quydagiga teng bo’ladi.
d_г= (5.2)
Agar h=a=b bo’lsa uholda =1 va (5.2) formuladan quydagiga ega bo’lamiz.
= = :
Agar h=a bo’lsa u holda =0.5: va uchun (5.2) formulaga asosan = = :
Kvadrat perpundikulyar yoqlari orasidagi nurlanish koeffitsenti ni aniqlashni ya’ni F₁=ab: F₂= ah lar orasidagi ni aniqlashni ko’ramiz.


=k (5.3)
Bu yerda k= : d_г—nurlanuvchi yoq F₁ ning gidravlik diametri bo’lib (5.3) formula orqali aniqlanadi: l—nurlanuvchi yoqida perpundikulyar bo’lgan kvadratning qirrasi: s—nurlanadigan yoqidagi perpundikulyar bo’lgan qirra ni aniqlashda l=h deb olinsa ni aniqlashda esa l=b deb olinadi.
ni aniqlashda s=b ga teng bo’ladi.
Agar h=a bo’lsa va uchun quydagiga ega bo’lamiz
=
(5.4)
(5.5)
Bu yerda H=2: L=2: agar h=a bo’lsa u holda (5.4) formulaga asosan quydagiga ega bo’lamiz
= teng
Nurlanish (nuriy issiqlik almashinuv) – energiyaning elektrmagnitaviy tо‘lqinlar vositasida uzatilish protsessi. Nurlanish bilan issiqlik uzatilishida energiya ikki marta о‘zgaradi: kо‘proq qizdirilgan jism elektr-magnitaviy tо‘lqinlar tarzida energiya chiqaradi (nurlanadi), kamroq qizdirilgan jism esa bu energiyani yutadi va isiydi.
Jismlar orasidagi issiqlik almashinuvida, odatda, bu
uchala usulning hammasi bir vaqtda sodir bо‘ladi. Uchala usulning birgalikda amalga oshishi turlicha bо‘lishi mumkin. Bunda issiqlik almashinuv sodir bо‘layotgan sharoitga qarab bir usul boshqa usulga nisbatan ustunlik qilishi mumkin.
Lekin bu usullar turli xil qonuniyatlarga bо‘ysunganligi sababli issiqlik almashinish protsesslarini о‘rganishda issiqlik uzatilishining turli usullarini (issiqlik о‘tkazish, konveksiya va nurlanish usullarini) bir-biridan aniq farqlash va ayrim-ayrim holda kо‘rib chiqish lozim.
Teplotexnikaviy qurilmalarda issiqlik almashinuv protsesslari barqaror (statsionar), shuningdek, beqaror (nostatsionar) rejimlarda borishi mumkin. Jismning istalgan nuqtasida temperatura vaqtga bog‘liq bо‘lmaydigan rejim statsionar issiqlik rejimi deyiladi. Statsionar rejimdan oldin doimo nostatsionar rejim keladi.
Nostatsionar issiqlik rejimi sharoitida sodir bо‘ladigan protsesslar (isitish va sovitish protsesslari) ancha murakkab bо‘lib, ularni kо‘rib chiqish ushbu kurs programmasiga kirmaydi. Shuning uchun bu yerda issiqlik almashinuvining faqat statsionar protsesslari tekshiriladi.
Issiqlik о‘tkazuvchanlik—bu temperaturalar farqi borligi tufayli tutash muhitda* issiqlikning molekulyar uzatilishidir. *Tutash muhit deganda atomiy va molekulyar tuzilishni e’tiborga olmagan holda uzluksiz muhit sifatida qarash mumkin bо‘lgan muhit tushuniladi.
Issiqlik almashinuvining bunday usuli, asosan, qattiq jismlarda bitta jismning ichida ham, shuningdek, bir-biriga tegib turgan ikkita jism orasida ham sodir bо‘ladi. Issiqlik almashinuv suyuqlik yoki gaz qatlami orqali ham amalga oshishi mumkin. Suyuqlik va gazlar (suyuqlangan metallar bundan mustasno) issiqlikni juda yomon о‘tkazuvchi hisoblanadi.


XULOSA;
1. Pechning ishchi fazosida tempuraturam 800C⁰ dan oshganida nurlanish orqali issiqlik almashunuvi asosiy issiqlik almashunivi usuli bo’lib qizdirilgan jism sirtiga 85-95% issiqlik nurlanish orqali qolgan 5-15% issiqlik esa koveksiya orqali amalga oshirilishi qayd etildi.
2. O’zaro parallel yassi yuzalar orasida qoralik 00<1 bo’lgan issiqlikni yurutuvchi muhitning bo’lishi o’z navbatida ular orasidagi issiqlik almashunivi kamayishiga olib kelishi mumkinligi ko’rsatildi.

3.Ikki zonali rejimda ishlaydigan metodik pechlar o’z navbatida pech uzunligi bo‘yicha gazlar temperaturasi juda kam o‘zgaradigan yuqori temperaturali payvandlash zonasidan va pech uzunligi bo‘yicha gazlar temperaturasi kamayib boradigan metodik zonalardan iborat ekanligi qayd etildi.

4. 
   Metallga gazlardan va pech devoridan keltirilgan nurlanish koeffitsentlarini aniqlash orqali pechning ishchi fazosida tashqi issiqlik almashinuvi hisoblanib, sistemaning umumiy qoralik darajasi payvandlash va metodik zonalarining qoralik darajasiga bog‘liq ekanligi ko‘rsatildi.
   
5. 
   Pech devoridan payvandlash va metodik zonalarga issiqlik o‘tkazuvchanlik orqali yo‘qoladigan issiqlik 0,88% ni tashkil qilib, u devor materialining va izolyatsiya qatlamining issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsiyentiga hamda devorning yuzasiga bog‘liq ekanligi qayd etildi.
   
6. 
   Ideal issiqlik izolyatsiyalangan pech devorining tempuraturasi uning qoralik darajasiga ga bog’liq bo’lmasligi chunki devorga tushgan nur energiyasi devordan to’lig’incha qaytishi e’tirof etildi.
   
7. 
   Pech tuynukidan payvandlash va metodik zonalarida yo‘qoladigan issiqlik 1,33% tashkil etish hisoblashlar orqali ko‘rsatildi.
   
8. 
   Pechning suv orqali sovutish elementlarida yo‘qoladigan issiqlik 18,1% tashkil qilib u sovutishda sarf bo‘ladigan solishtirma issiqlik oqimiga va suv oqadigan trubalarning yuzasiga bog‘liq ekanligi qayd etildi.
   
9. 
   Pechda yoqilg‘ining yonishidan metall orqali qabul qilingan issiqlik 28,8% ga tengligi ko‘rsatilgani holda u o‘z navbatida temirni oksidlanishi natijasida o‘zlashtirilgan issiqlikka ham bog‘liq ekanligi e’tirof etildi.