Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti oziq-ovqat sanoati mashina va jihozlari

Nazorat savollari

1. 
   Korxonalarda energetika xo‗jaligining tarkibiga nimalar kiradi?
   
2. 
   Sovuqlikning soatlik sarfi qanday aniqlanadi?
   
3. 
   Elektr xo‗jaligi ishining sifatini tavsiflovchi eng muhim ko‗rsatkichlarga nimalar kiradi?
   

12. АMALIY MASHG‘ULOT SIKLONLARNI HISOBLASHNI O‘RGANISH

Ishdan maqsad: Siklonlarning tuzilishi, ishlash prinsipi va hisoblashni o‗rganish.

Umumiy ma’lumotlar

Cho‗ktirish usuli suspenziya, emulsiya va changli gazlarni birlamchi ajratish uchun qo‗llaniladi. Cho‗ktirish jarayoni turli jinsli sistemalar tarkibidagi qattiq jismning mayda zarrachalarini og‗irlik kuchi ta‘sirida tindiruvchi apparat tubiga cho‗kishiga asoslangan.
Cho‗ktirish tezligini aniqlash uchun alohida olingan sharsimon qattiq jism zarrasining suyuqlik muhitidagi muvozanat shartidan foydalaniladi.
Bunda muhitdagi zarracha og‗irlik kuchi G, Arximed kuchi harakatlantiruvchi kuchi:
G-A=(d³/6)(₁) g, (16.1)
bu yerda d-zarracha diametri, m; -zarracha zichligi, kg/m³; ₁- muhitning zichligi, kg/m³; g=9.81 m/sek² – erkin tushish tezlanishi.
Muhitning qarshiligi zarrachaning harakat yo‗nalishiga qarama-qarshi bo‗lib, ishqalanish va inersiya kuchlaridan tarkib topgan. Laminar oqimda ishqalanish kuchlari inersiya kuchlariga nisbatan katta qiymatga ega bo‗ladi. Stoks qonuniga ko‗ra, laminar oqimda cho‗kayotgan sharsimon zarrachaga muhitning qarshilik kuchi quyidagi ifodadan aniqlanadi:
R=3dv, (16.2)
bu yerda -muhitning dinamik qovushqoqligi, Ns/m; v-zarrachaning erkin cho‗kish tezligi, m/s.
Zarracha dastlab tezroq cho‗kadi. Biroz muddat o‗tgach, muhitning qarshilik kuchi jarayonni harakatlantiruvchi kuchiga tenglashganda (G- 1)=R, zarracha o‗zgarmas tezlik bilan cho‗ka boshlaydi. Shu o‗zgarmas tezlik cho‗kish tezligi deyiladi. Ushbu holat uchun :
(d³/6)(₁)g=dv (16.3) Ushbu tenglikdan zarrachaning cho‗kish tezligi topiladi:
V=d²(₁) (16.4)
Ushbu tenglama Stoks tenglamasi deb ataladi va Re<2 bo‗lganda undan foydalaniladi. Turbulent rejimda (Re>500) inersiya kuchlari ishqalanish kuchlaridan ustun bo‗ladi. Bu holda qarshilik kuchi Nyuton qonuniga ko‗ra topiladi:
Re=(d²/8)₁v², (16.5) bu yerda -qarshilik koeffitsiyenti, agar Re>500 bo‗lsa (turbulent
rejim), u holda =0,44; oraliq rejim uchun (20.6; laminar rejim uchun =24/Re.
Turbulent rejim uchun (16.5) ifodani hisobga olgan holda, quyidagi tenglikni yozish mumkin.:
(d³/6)(₁)g==(d²/8)₁v², (16.6) Ushbu tenglikni cho‗kish tezligi quyidagicha aniqlanadi:
v= (16.7)

Sharsimon bo‗lmagan zarrachalarning cho‗kish tezligi quyidagicha aniqlanadi:

v=v k_sh, (16.8)
bu yerda k_sh-shakl koeffitsiyenti; dumaloq zarrachalar uchun k_sh=0.77, yapaloq (plastinkasimon) zarrachalar uchun k_sh=0.43, uchburchak shakldagi zarrachalar uchun esa k_sh=0.66.
Yuqorida keltirilgan (16.4), (16.7) va (16.8) ifodalar orqali, laboratoriya sharoitida, alohida olingan sharsimon zarrachalarning suyuqlik muhitidagi erkin cho‗kish tezligi aniqlanadi.
(16.3-16.7) ifoda tarkibidagi suyuqlik muhitining qarshilik koeffitsiyenti  cho‗kayotgan zarrachaning harakatlanish rejimiga bog‗liq bo‗ladi. Shu sababli amaliy hisoblashlarda zarrachaning cho‗kish tezligi bosqichma-bosqich aniqlanadi.
Birinchi bosqich cho‗kayotgan zarrachaning harakat rejimi oldindan belgilanadi, unga ko‗ra zarrachani cho‗kish tezligi hisoblanadi.
Ikkinchi bosqichda esa hisoblangan cho‗kish tezligi bo‗yicha harakat rejimi aniqlanib, uning qay darajada to‗g‗ri qabul qilinganligini bildiradi.
Ushbu noqulaylikni yo‗qotish uchun P.V.Lyashenko uslubi qo‗llaniladi. Buning uchun (16.7) tenglama  ga nisbatan yechiladi:
=4gd(-₁)/(3₁v²), (16.9)
va tenglamaning o‗ng va chap tomonlari Re²=v²d²²/² ga ko‗paytiriladi:
Re²=4gd(-₁)/(3₁v²)*v²d²²/², (6.10)
Soddalashtirilgandan so‗ng:
Re²=4/3[(gd³/² )(-₁)/ ₁], (16.11)
Tenglamaning o‗ng tomoni Arximed kriteriysining o‗zgargan shakli bo‗lganligi uchun
Re²=(4/3)Ar, (16.12)

Ushbu tenglama cho‗ktirish jarayonining kriterial tenglamasi deb yuritiladi.

Arximed kriteriysi tarkibida tezlik v ifodasi bo‗lmaganligi sababli (16.3-16.12) tenglamadan avval Re  ning, so‗ngra Re kriteriysi qiymatlari topiladi. Re kriteriysi qiymatlariga ko‗ra v aniqlanadi.

16.1-rasm. Tajriba qurilmasining sxemasi:

1-shisha silindr; 2-o‗lchov tasmasi; 3-sharchalar; 4-qo‗zg‗almas taglik