Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti r. E. Xoliqova

Fanlar rivojlanishini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash 
tadbirlari va innovatsiya faoliyati haqida
»gi qarori mamlakatda fanni 
rivojlantirishda katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Respublika olimlarini xorijiy 
mamlakatlarga malaka oshirishga yuborishga alohida e’tibor berildi. Ilmiy 
yechimlarni ichki va tashqi bozorda targ‘ib etish va tarqatish maqsadida 
Respublika ilmiy ishlanmalari innovatsiya - tijorat markazi tashkil etildi. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoniga binoan Respublika 
Vazirlar Mahkamasi huzurida Oliy Attestatsiya komissiyasi tashkil etilishi 
munosabati bilan FAning mavqei ortdi. 
O‘zbek olimlarining fan-texnika sohasidagi yutuqlari nafaqat O‘zbekiston, 
balki jahon hamjamiyatida ham tan olina boshlandi va ko‘pchilik olimlarimiz 
davlatimiz mukofotlariga sazovor bo‘ldilar va xorijiy davlatlar akademiyalariga 
ham haqiqiy, ham faxriy a’zolikka saylandilar. O‘zbekiston Respublikasining 
Fanlar Akademiyasi al-Xorazmiy nomidagi, Zahiriddin Muhammad Bobur 
nomidagi oltin medallarni ta’sis etdi. 1993-yilda O‘zbekiston Respublikasi FAning 
akademigi H.F. Fozilov tabiiy va texnikaviy sohada katta yutuqlarga erishgani 
uchun al-Xorazmiy nomidagi oltin medalning birinchi sohibi bo‘ldi. 
Zahiriddin Muhammad Bobur nomidagi oltin medal birinchi bo‘lib shu yili 

---

130 
ijtimoiy va gumanitar fanlar sohasida katta yutuqlarga erishgani uchun filologiya 
fanlari doktori, O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining a’zosi U.I. 
Karimovga nasib etdi. 
1992-yil oktyabr oyida esa geologiya-minerologiya fanlari doktori, 
O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining akademigi I.H.Hamroboyev 
geologiya va geofizika sohasida erishgan muvaffaqiyatlari uchun Habib 
Abdullayev nomidagi oltin medalning birinchi sohibi bo‘ldi. U AQSH da 
chiqadigan «Global tektonika va Metallogeniya» xalqaro ilmiy jurnali tahririyatiga 
a’zo etib saylandi. 
«Fan va texnikada kim haqiqatan kim?» deb nomlangan jahon fan va 
texnikasining rivojlanishiga munosib hissa qo‘shgan eng buyuk olimlarning hayoti 
va ilmiy faoliyati to‘g‘risidagi asosiy ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan qomusga 
O‘zbekiston Respublikasi FAning akademigi P.Q. Habibullayev kiritilgan. O‘zbek 
olimi bu sharafga o‘zining qattiq va yumshoq jismlar, issiqlik fizikasining katta 
muammolarini, 
energetikaning 
fizikaviy-texnikaviy 
muammolarini 
ishlab 
chiqqanligi uchun muyassar bo‘lgan. 
FAning 40 ga yaqin ilmiy markazi va tadqiqot laboratoriyalarida yirik 
olimlar faol mehnat qilmoqdalar. O‘zbekiston Respublikasi FA institutlari olimlari 
xorijiy davlatlar olimlari bilan hamkorlikda ilmiy aloqalarni kengaytirib 
bormoqdalar. Natijada, 1992-yil dekabr oyida texnika fanlari doktori G‘.G‘. 
Umarov K.E. Siolkovskiy nomidagi Kosmonavtika Xalqaro akademiyasining 
a’zosi bo‘ldi. U mazkur Xalqaro Akademiyaning a’zosi bo‘lgan birinchi o‘zbek 
olimidir, shuningdek, o‘zbekistonlik M.S. Bulatov, S.M. Sutyagin, I.I. Notkinlar, 
1993-yilda Iordaniya Islom Fanlar Akademiyasi a’zoligiga, M.S. Salohiddinov, 
YUNESKO Informatsiya Xalqaro akademiyasining haqiqiy a’zoligiga, 1994-yil 
oktyabr oyida Xudoyor Olloyorov, 1995-yil fevral oyida Azamat Shamsiyev Nyu-
York FAning faxriy a’zoligiga, ekologiya va hayot faoliyati xavfsizligi xalqaro 
akademiyasining haqiqiy a’zoligiga Z.S.Salimov, A.A. A’zamxo‘jayev, 1997-yil 
oktabrida U.Tojixonov va Z.Zaripovlar tabiat va jamiyat fanlari Xalqaro 
akademiyasining 
a’zoligiga, 
akademik 
E.Yusupov 
esa 
Turkiya 
fanlar 
akademiyasining haqiqiy a’zoligiga saylandilar. Amerika biografiya instituti 
O‘zbekistonning yetakchi olimlaridan biri Omonulla Fayzullayevga uning jahon 
fani va madaniyati taraqqiyotiga qo‘shgan hissasiga asoslanib «2001-yil insoni» 
unvonini berdi hamda mazkur institutning maslahatchilar Kengashi a’zoligiga 
saylandi. Bular O‘zbekiston fanining xalqaro miqyosda tan olinishining yaqqol 
misolidir. Yurtboshimiz aytganlaridek, XXI asrda quroli, qo‘shini bo‘lgan 
davlatgina emas, balki turli sohalar bo‘yicha kuchli mutaxassislari bo‘lgan 
davlatgina qudratli davlat hisoblanadi. Zeroki, har bir xalq fan sohasida katta 
yutuqlarni qo‘lga kiritgan mashhur farzandlari bilan buyukdir. 
Mustaqillik yillarida ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy qayta qurishlar qatorida 
madaniyat sohasida ham tub o‘zgarishlar ro‘y berdi. Bu avvalo teatr san’ati, milliy 
musiqa, me’morchilik, adabiyot sohalarida yaqqol ko‘zga tashlanadi. Madaniyat 
mutaxassislarining ijodiy faoliyati, ularning moddiy va texnikaviy uskunalari, 
zamonaviy binolar bilan ta’minlanishi davlat rahbari I.A.Karimovning bevosita 
g‘amxo‘rligida bo‘ldi. 2001-yilning davlat byudjetidan madaniyat va san’at 

---

131 
muassasalarini rivojlantirish uchun 12 milliard 703 million so‘m (bu ko‘rsatkich 
2000-yili 9 mlrd. 463 mln. so‘mni tashkil qilgan edi) ajratilishi fikrimizning 
guvohidir. Mustaqillikning dastlabki yillarida Respublikada yangi teatr jamoalari 
tashkil etildi. 1991-1994-yillarda bir qator viloyat markazlarida yangi teatrlar ishga 
tushirildi. 1993-yil avgust oyida Toshkent shahrida ish boshlagan «Turkiston» 
saroyi nafaqat me’morchilikning yorqin namunasi, balki sahna guruhlari va atoqli 
artistlarning chiqishlari bo‘ladigan dargohga aylandi. 
1998-yil 26-martda O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti 
I.A.Karimovning «O‘zbekiston teatr san’atini rivojlantirish to‘g‘risida»gi farmoni 
e’lon qilindi. Bu farmonga muvofiq O‘zbekiston tomosha san’atining ko‘p asrlik 
an’analarini o‘rganish, boyitish va targ‘ib qilish, teatr san’atini har tomonlama 
rivojlantirish, 
uning 
moddiy-texnika 
bazasini 
yanada 
mustahkamlash, 
mamlakatimizda 
ma’naviy-ma’rifiy islohotlarni amalga oshirishda teatr 
arboblarining faol qatnashishini ta’minlash maqsadida «O‘zbekteatr» ijodiy-ishlab 
chiqarish birlashmasi tashkil etildi. Teatrlarning 90-yillarning ikkinchi yarmidagi 
repertuarlarida tarixiy pyesalar keng o‘rin oldi. 1996-yili Amir Temurning 660 
yillik yubileyi munosabati bilan 10 ta yangi spektakllar sahnalashtirildi. «Navro‘z-
97» teatr festivali munosabati bilan Sohibqiron obrazini ifodalovchi 14 spektakl 
namoyish 
etildi. 
1998-yili 
al-Farg‘oniy, 
al-Buxoriylarning 
yubileylariga 
bag‘ishlangan pyesalar yaratildi. Mamlakatimizning boy tarixini namoyish etuvchi 
spektakllar Toshkentning yetakchi teatrlaridagina emas, barcha viloyatlarning teatr 
sahnalarida qo‘yildi. 1995-1997-yillari Respublika teatrlari tomonidan 313 yangi 
spektakllar qo‘yildi.
O‘zbekistonda musiqa va raqs san’atini rivojlantirish maqsadida 
«O‘zbeknavo» gastrol-konsert birlashmasi tashkil etildi. Unda musiqa-raqs 
san’atini rivojlantirishni davlat yo‘li bilan qo‘llab-quvvatlash masalalari ko‘zda 
tutildi. San’atning barcha sohalari, madaniy-ma’rifiy muassasalari uchun malakali 
mutaxassis kadrlar tayyorlash Respublika Prezidentining doimo e’tibor markazida 
bo‘lib keldi.
Mustaqillik yillarida o‘zbek adabiyoti, adabiyotshunoslik fani taraqqiyotida 
ham yangi sahifalar ochildi. Asarlari zararli, o‘zlari millatchi deb nohaq 
baholangan Cho‘lpon, Otajon Hoshim, Vadud Mahmud, Munavvar qori singari 
millatparvar yozuvchi, ma’rifatparvarlar ijodi xolisona o‘rganilib, ularning asarlari 
chop etildi, teatr sahnalarida o‘z o‘rnini egalladilar. 
Mustaqillik sharofati bois mo‘tabar Qur’oni Karim va hadislar chop etildi. 
Bunday asarlarning xalqimiz qo‘liga etib borishi butunlay yangi, sog‘lom, sof 
milliy g‘oyalarimizning, maqsad va intilishlarimizning sifat darajasini belgilaydi. 
Adabiyot sohasidagi va ko‘plab nashr etilgan boshqa asarlar milliy istiqlol g‘oyasi 
va mafkurasining buyuk hayotbaxsh kuchini ko‘rsatadi. 
Mustaqillik davri adabiyotining bayroqlari O‘zbekiston qahramonlari Said 
Ahmad, Abdulla Oripov, Erkin Vohidov, O‘zbekiston xalq shoirlari Muhammad 
Yusuf, Habib Sa’dullayevlar ijodiy faoliyati bilan butun xalqimiz faxrlanadi. 
Milliy istiqlol davridagi o‘zbek adabiyotshunosligi oldida turgan muhim 
vazifalarni hal etishda Ozod Sharofiddinov, Begali Qosimov, Naim Karimov, 
Erkin Karimov, Ahmad Aliyev, Najmiddin Komilovlarning asarlari alohida o‘rin 

---

132 
egallaydi. T.Malikning romanlari, O.Matjon, O.Hojiyeva, X.Sultonov, A.Suyun, 
Y.Eshbek, H.Do‘stmuhammad, Sh.Salimova singari shoir va adiblarning badiiy 
barkamol, g‘oyaviy yetuk asarlari o‘zbek milliy istiqlol adabiyotiga katta hissa 
bo‘lib qo‘shildi. 
Aholi o‘rtasida madaniy-ma’rifiy ishlarni tashkil qiluvchi muassasalardan biri 
kutubxonalar bo‘lib, ularning soni 1996-yili 6723 ta edi. Kutubxonalarda jami 
kitobxonlar 6 mln. 211 kishini tashkil qilsa, shundan 4 mln. 425 mingi qishloq 
rayonlarida edi. Kutubxona xodimlaridan 65 foizi oliy va o‘rta ma’lumotli 
mutaxassislardir. 
Mustaqillik yillari respublikamizda muzeylarga bo‘lgan e’tibor oshib 
bormoqda «Temuriylar tarixi davlat muzeyi»ning qurilishi, «O‘zbekiston xalqlari 
tarixi muzeyi», «Xalq amaliy san’ati muzeyi» ning qayta jihozlanishi buning 
dalolatidir. Hozirgi kunda davlat qaramog‘idagi muzeylar 81 tani tashkil qilib, 
shulardan 15 tasi tarix muzeylari, 23-o‘lkashunoslik, 10-badiiy san’at koshonasi, 
20-memorial muassasa, 8-adabiyot, 4-tibbiyot muzeylaridir. 
Shuningdek, mamlakatning shaharlari va tumanlarida 510 muzey 
xalqimizning 
boy 
tarixiy-madaniy 
xazinalarini 
namoyish 
etmoqda 
va 
kishilarimizni, yosh avlodni ma’naviy-ma’rifiy tarbiyalashga o‘zlarining hissalarini 
qo‘shmoqda. 
O‘zbekiston Respublikasi madaniyat ishlari vazirligi tasarrufidagi jami 
muzeylarda 2000-yil boshlarida 1.350 ming eksponatlar saqlanmoqda va bularni 
o‘tgan davrda 1.655.400 kishi tomosha qilgan. 
Sharq va G‘arb me’morchiligi uyg‘unlashgan binolar yurtimiz poytaxti va 
viloyat markazlarida qad ko‘tarib, shaharlarimiz husniga husn qo‘shmoqda. Milliy 
bank, mehmonxona binolari hamda madaniyat va istirohat bog‘larining bunyod 
etilishi buning yorqin misolidir. Haykaltaroshlik, amaliy bezak san’ati, tasviriy 
san’at, raqs, kino san’atlarida ham an’anaviy va zamonaviy usullar uyg‘unlashib, 
yetuk asarlar yaratildi va yaratilmoqda.