часть
2
«
Новости
образования
:
исследование
в
XXI
веке
»
май
, 2023
807
papayya, oshqovoq, baqlajon, olma, makkajo‘xori, soya, loviya, qovun, guruch, pomidor,
shirin qalampir, bug‘doy, qand lavlagi, raps va boshqalarni misol qilib keltirsak bo‘ladi.
Minglab tadqiqotlar va bir necha o‘n yillik kuzatuvlarni o‘z ichiga olgan bir nechta meta-
tahlillar GMOlarning zararli emasligini aniqladi. Kamida 2012 yildan beri tashkil etilgan
ushbu ilmiy konsensus ko‘plab xalqaro ilmiy tashkilotlar, xususan, Xalqaro fan bo‘yicha
kengash tomonidan tasdiqlangan bo‘lib, ular sotiladigan GMOlar inson salomatligi uchun
xavfli emasligini va tarqalish xavfi to‘g‘ri nazorat qilinishini tasdiqlaydi. 2016-yilda
mutaxassisligi tibbiyot, fiziologiya, biologiya, kimyo bo‘lgan 131 nafar Nobel mukofoti
sohiblari BMT va Grinpis (Xalqaro mustaqil nohukumat ekologiya tashkiloti)ga GMO ga
qarshi kurashni to‘xtatish borasidagi xatga imzo chekishdi. Olimlar GMO mahsulotlari ayni
vaqtda insoniyat uchun juda ham kerak ekanligini o‘z tajribalari davomida sinab ko‘rganlar.
GMO NI ZARARLI TOMONLARI GMO-g‘alla ekilgan yerlarda shunchalik kuchliligidan o‘zidan boshqa narsa o‘sishiga
yo‘l qo‘ymaydi. Sababi, gerbitsidlarga chidamli paxta yoki soya navlari ular bilan
boyitilmaydi. Glifosfat aslida o‘simliklarning yetukligidan oldin ham ularda tezda
parchalanadi, tuproqda qolmaydi. GMO o‘simliklari glifosfatni juda ko‘p miqdorda ishlatishi
mumkun. GMO o‘simliklarda glifosfat to‘planishi xavfini oshiradi. Ushbu gerbitsid suyak
o‘sishi va semirishga olib kelishi ham ma’lum. Ma’lumotlarga ko‘ra Lotin Amerikasi va
Qo‘shma Shtatlarda ortiqcha vaznga ega odamlar biroz ko‘p. Ko‘pgina GMO urug‘lari faqat
bir marta ekish uchun mo‘ljallangan. Ya’ni, ulardan o‘sadigan narsa nasl bermaydi. Balki
GMO o‘simliklarini ko‘proq sotishmoqchidir. Sun’iy gen mutatsiyalari (masalan, soya yoki
kartoshkada) mahsulotlarning alergenlik xususiyatlarini oshirishi mumkinligi sababli,
ko‘pincha GMO kuchli allergenlar ekanligi aytiladi. Xususiyatlari tufayli ular o‘z turlarining
boshqa navlarini kamaytirishi mumkin. Agar an’anaviy bug‘doy va GMO bug‘doyi ikkita
qo‘shni uchastkaga ekilgan bo‘lsa, o‘zgartirilgani oddiy o‘rnini bosishi va uni changlatishi
xavfi mavjud. Biroq, deyarli hech kim ularning yonma-yon o‘sishiga yo‘l qo‘ymaydi. O‘z
urug‘lik fondlaridan voz kechib, faqat GMO urug‘laridan, ayniqsa bir martalik urug‘lardan
foydalanish orqali davlat oxir-oqibat urug‘lik fondiga ega bo‘lgan firmalarga oziq-ovqat
qaram bo‘lib qoladi. Rossiyada hozirda GMO ishlab chiqarish taqiqlangan. Shu bilan birga,
tarkibida genetik modifikatsiyalangan komponentlar bo‘lgan oziq-ovqat mahsulotlarini
import qilishga ruxsat beriladi. Rossiyaga asosan modifikatsiyalangan soya, makkajoʻxori,
kartoshka va lavlagi AQShdan olib kelinadi. Amerika GMO ishlab chiqarishda ham, iste’mol
qilishda ham yetakchi o‘rinni egallaydi. Shunday qilib, AQShda oziq-ovqatning 80% gacha
GMO mavjud. Milliy Genetik Xavfsizlik Assotsiatsiyasi ma’lumotlariga ko‘ra, Rossiya oziq-
ovqat bozoridagi oziq-ovqat mahsulotlarining taxminan 30-40 foizida GMO mavjud. Oxirgi
3 yil davomida assotsiatsiya Nestle, Mikoyan, Campomos va boshqa kompaniyalar
mahsulotlarida GMOlarni aniqladi. GMO sutemizuvchilarning biologik va fiziologik
xususiyatlariga ta’sirining salbiy ta’siri yaqinda tasdiqlandi. OAGB nomidagi Ekologiya va
evolyutsiya instituti bilan hamkorlikda olib borilgan tadqiqot natijalari. A.N. Severtsov RAS
2008-2010 yillar davomida GMO o‘z ichiga olgan ozuqaning laboratoriya hayvonlarining