Исследование в XXI веке ноябрь, 2022 г 667 moliyaviy barqarorlik tahlili
Yüklə 46,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
часть 1 « Новости образования : исследование в XXI веке » ноябрь , 2022 г 668 miqdorini garov qiymatiga nisbati (LTV) 76–90 foiz oralig‘ida bo‘lgan ipoteka kreditlari jami ipoteka kreditlarda yuqori ulushni tashkil etmoqda. 2018-yildan 2021-yilgacha bo‘lgan davrda kredit to‘lovining daromadga nisbati 51 foizdan yuqori bo‘lgan ipoteka kreditlarining ulushi dinamikasida pasayish kuzatildi. Moliyaviy barqarorlik sharhi 8 2022-yil I yarim yillik kreditlarining 60–70 foizini kredit to‘lovining daromadga nisbati 51 foizdan yuqori bo‘lgan ipoteka kreditlari tashkil etmoqda. Qarz oluvchilarning ortiqcha qarz yukini cheklash maqsadida 2020-yilda Markaziy bank kredit to‘lovining daromadga nisbati 50 foizdan yuqori bo‘lgan jismoniy shaxslarga kreditlar berish cheklovini joriy etdi. Kredit miqdorining garov qiymatiga nisbati 76–90 foiz oralig‘ida bo‘lgan ipoteka kreditlari ulushi taxminan 90 foizni tashkil etmoqda. O‘zbekistonda tizimli ahamiyatga molik banklar uchun qo‘shimcha bufer qo‘llash zarurati yuzaga kelmoqda. Bazel qo‘mitasining uzoq muddatli iqtisodiy ta’sir yondashuviga (LEI) ko‘ra O‘zbekistonda birinchi darajali asosiy kapital (CET1) uchun o‘rnatilgan me’yor (8 foiz) uning eng maqbul ko‘rsatkichidan past darajada shakllangan. Shuningdek, bank tizimining konsentratsiya indeksi (HH indeksi)ga ko‘ra, O‘zbekistonda banklarning konsentratsiyalashuvi o‘rta darajada bo‘lmoqda. LEI hamda HH indeksi bo‘yicha tahlil natijalari O‘zbekistonning tizimli ahamiyatga molik banklari uchun birinchi darajali asosiy kapitalga nisbatan 2 foiz qo‘shimcha bufer o‘rnatishni taqozo etadi. Shuningdek, xalqaro amaliyotdan kelib chiqib kapitalga qo‘yilgan minimal talablar bilan bufer talablarini muvofiqlashtirish tizimli ahamiyatga molik banklar uchun bufer joriy qilishning muhim shartlaridan biri hisoblanadi. Makro stress-testning dastlabki natijalari bank tizimining barqaror ekanligini ko‘rsatdi. 2024-yil oxiriga kelib, asosiy va mo‘tadil ssenariylarda banklarning kapital yetarlilik darajasi minimal regulyativ kapital me’yoridan (13 foiz) yuqori bo‘lishini hamda turli xil shoklarga yaxshi bardosh bera olishini namoyon qilmoqda. Biroq, xatarli ssenariyda, ya’ni iqtisodiyotning keskin yomonlashuvi va valyuta kursining sezilarli darajada qadrsizlanishi holatida bank tizimi regulyativ kapitalning monandlilik koeffitsiyenti 13 foizlik me’yoriy chegaradan tushib ketish ehtimoli yuqoridir. Bunda sezilarli kredit yo‘qotishlar va riskka tortilgan aktivlarning o‘sishi banklarni regulyativ kapitalga nisbatan qo‘yilgan minimal talabni bajara olmaslikka sabab bo‘lishi mumkin. Shunga qaramay, bank kapitali yetishmovchiligi natijasida yuzaga keladigan yo‘qotishlar jiddiy xavf tug‘dirmaydi va bank tizimi ushbu yo‘qotishlar o‘rnini qoplash uchun yetarli himoyaga ega bo‘ladi. Moliyaviy barqarorlik sharhi 2022-yil I yarim yillik I. Makromoliyaviy sharoitlar Xalqaro moliya tashkilotlari va markaziy banklar tomonidan moliyaviy tahlil va siyosatni ishlab chiqishda moliyaviy sharoitlar indeksi (Financial Conditions Index, FCI) muhim ma’lumot beruvchi makromoliyaviy ko‘rsatkichlardan biri hisoblanib, mamlakatlar iqtisodiyotidagi o‘zgarishlarni umumlashtirilgan moliyaviy barqarorlik holatini ifoda etadi (1-ilova). Joriy yilda rivojlangan davlatlarda kuzatilayotgan moliyaviy sharoitlarning qat’iylashishini aksiyalar bahosining tushishi, davlat obligatsiyalari daromadliligining oshishi va pul-kredit siyosati qat’iylashtirilib borilishining kutilayotganligi bilan izohlash |