İstanbul Ermeni Patrikleri ve Siyasî Faaliyetleri (1878-1923)
Zaven Efendi’nin Yeniden Patrik Seçilmesi
Yüklə 140,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Zaven Efendi’nin Yeniden Patrik Seçilmesi
Osmanlı Devleti ve müttefiklerinin Birinci Dünya Savaşı’nı kaybet- meleri üzerine 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi imzalanmış ve Osmanlı Devleti silahlarını bırakmak zorunda kalmıştır. Mondros Mütarekesi’nin imzalanması üzerine Ermeniler İngilizlerin de yardım ve kışkırtmalarıyla yeniden organize olmaya başlamışlardır. Sevk ve iskana tabi tutulan Ermenilerin de geri dönerek faaliyetlerine kaldıkları yerden devam etmeleri Türk-Ermeni ilişkilerinde yeniden sorunlu günlerin başlamasına yol açtı. Ermeni ve Rumların yaklaşan barış ve müttefik zaferleri dolayısıyla şımarıp taşkınlıklar yapmaları, İSTANBUL ERMENİ PATRİKLERİ VE SİYASî FAALİYETLERİ (1878-1923) 99 hükümetin onlara karşı gereken yakınlığı göstermesini engellemiş, ayrıca bu husus Türkleri tahrik etmiş ve asayişsizliklere yol açmıştır 88 . 2 Kasım 1918 gecesi Talat, Enver ve Cemal Paşalar ile İttihat ve Terakki’nin ileri gelenleri Bahaettin Şakir, Doktor Nazım, Azmi ve Bedri beyler yurt dışına kaçmışlardır 89 . Bu arada Meclis-i Mebusan’da altı Ermeni mebusu bir takrir vere- rek, vakti seferde icraat-ı hükümete karşı gelenler hakkındaki karar-ı muvakkat ile aher mahallere nakledilen eşhasın emval ve emlaki hak- kındaki kararnamenin reddedilmesini talep etmişler, ayrıca Ermenilere kötü muamelelerde bulunanlarla mezalim faillerinin cezalandırılmasını, bu ahvalden zarar görenlerin servet ve mukaddesatlarının ne suretle tazmin ve adaletin ne suretle yerine getirileceği sormuşlardır. Dahiliye Nazırı Fethi Bey mezalimi yapanların tedricen cezalandırılacaklarını ve mazlumlara da hükümetin elinden gelen yardımı yapacağını beyan etmiştir
90 . Mevcut durumdan istifade eden Ermeni Patrikhanesi de tekrar eski haklarına kavuşmak istemiştir. 1916 Temmuz’unda neşrolunan patrik- hane nizamnamesinin kaldırılmasını, eski patrik Zaven Efendi’nin vazi- fesine dönmesini, patrikhane eski meclislerinin de ibkasını talep etmeyi kararlaştırmıştır. Bu konuları ihtiva eden bir takrir yazılarak Adliye ve Mezahip Nezareti’ne sunulmuştur 91 . Ermenilerin bu istekleri kabul edilmiş ve Ermeni Patrikhanesi imtiyazatının iade-i meriyyeti hakkın- daki 6 maddelik nizamname Takvim-i Vekayi ‘de neşredilerek yürürlüğe girmiştir 92 . Bundan sonra Dahiliye Nezareti, Musul Valiliği’ne bir telgraf çeke- rek Musul’da bulunan eski Patrik Zaven Efendi’nin İstanbul’a gelmek istemesi durumunda serbestçe gelebileceğini bildirmiştir 93 . Hariciye Nezareti tarafından Zaven Efendi’ye bir telgraf çekil- miş ve Meclis-i Vükela kararıyla Ermeni Patrikhanesi imtiyazatının iade ve kendisinin de patriklik makamında ibka edilmiş olduğu beyan edilerek bir an önce vazifesinin başına dönmesi istenmiştir 94 . Ermeni Patrikhanesi Meclisi Muhteliti, Musul’da olduğu öğrenilen Zaven Efendi’nin bir önce görevine dönmesi için telgraf çekmeye karar ver- miş, o zamana kadar Mesrob Efendi’nin patrikliğe vekalet etmesini kararlaştırmıştır 95 .
|