Iv asrdan XIII asr boshlarigacha 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Turklarning g‘arbga to mon yurishlariga Istami boshchilik qiladi. Unga «Yab g‘u xoqon» degan unvon beriladi.
- Ijodiy faoliyat Ijodiy faoliyat
|
Turk xoqonligi sosoniylar
hukmdori Xusrav I Anu shervon bilan eftaliylarga qarshi o‘zaro har biy ittifoq tuzdi. Bu ittifoq Eron sho hining Turk xoqoni Ista miga kuyov bo‘lishi orqali mustahkamlandi. Oltoy xoqonlikning mar kazi qilib belgilanadi. Turklarning g‘arbga to mon yurishlariga Istami boshchilik qiladi. Unga «Yab g‘u xoqon» degan unvon beriladi. Yettisuv, Sharqiy Turkis ton, Sir daryo va Amu daryo havzalari hamda ularga tu tashgan hudud – G‘arbiy xoqonlik, Janu biy Sibir, Urxun havzasi (Mo‘g‘uliston), Shimoliy Xitoy Sharqiy xoqonlik tasarrufida bo‘lgan. 25 26 OROL SIRD ARYO AMUD ARYO SOSONIYLAR TOXARLAR CHAG‘ONIYON HINDISTON VIZANTIYA Turkiy tilda so‘zlashuvc hi qabilalar ittifoqi xoqonlik asosini tashkil etar edi. Bu ittifoqni xo qon boshqar gan. O‘n ming suvoriyga ega bo‘lgan tu- man boshi «shod» deb yuritilgan. O‘n o‘q el sardori bir tuman (y a’ni, o‘n ming) suvoriyga ega bo‘lgan. Ko‘chmanchi chorvador aholi «budun» yoki «qor a budun» nomlari bilan yuritilgan. 26 27 TURK XOQONLIGI TIBET SUY IMPERIYASI Xoqonlik eng k uchaygan da vrda Oxota dengizidan Qrim yarimoroligac ha, Sibirdan Hin- distongac ha hududni egallagan. Yabg‘u darajasiga faqat xoqon urug‘iga qon-qarindosh bo‘l - ganlargina ko‘tarilgan. O‘n o‘q budun yoki elning hokimi «yabg‘u» yoki «jabg‘u» nomi bilan atalardi. Hoki miyat urug‘- aymoqchilik udum- lariga tayangan harbiy-ma’muriy bosh qaruvga asoslangan. 27 Mulohaza uchun 28 1. Bu ko‘rinishdagi boshqaruvning bugungi kunda- gi boshqaruvga o‘xshash tomonlari bormi? 2. Qanday sabablarga ko‘ra hukmdor hokimiyat- dan uzoqlashtirilgan? 1. Jahon tarixi fanidan olgan bilimlaringizdan foy- dalanib ayting-chi, bu davrda Yevropa va Sharq davlatlari hamda xalqlarida davlatni boshqarishga oid huj- jatlar yoki qonunlar mavjud edimi? 2. Ularning Turk xoqonligi qonunchiligi bilan o‘xshash va farqli tomonlarini tahlil qilib bera olasizmi? Ijodiy faoliyat Ijodiy faoliyat Turk xoqonligida davlat faqat urf-odatlar bilan emas, balki yozma qonunchilik hujjat- lari bilan ham boshqarilgan. Shu davrda Samarqandda «Turk qonunnomasi» amalda bo‘lib, u ibodatxonada saqlangan. Jazo berish vaqtida qonunnomadan foy- dalanilgan. Qadimgi Sug‘dda ham oldi-sotdi, nikohni qayd etishga oid shartnomalar guvohlar o‘rtasida yoz- ma shaklda tuzilib, muhr bilan tasdiqlangan. Far g‘ona vodiysidagi Quvadan hamda Qo‘r g‘on tepa yaqini- dagi Ajinatepadan budda ning haykal lari topilib, o‘rganildi. Aji- natepa buddasi hay kalining bo‘yi 12 metrga boradi. Hozirgi kun- da u Dushanbe shahridagi Milliy arxeologiya muzeyida saqlanadi. 1. Ikki jamoaga bo‘linib, Turk xoqonligi va eftaliylar davrida aholi e’tiqod qilgan dinlarni solishtiring va ularning umumiy jihatlarini aytib bering. 2. Jamoangiz bilan diniy e’tiqodlarning g‘oyasi va mohi- yatini ochib berishga harakat qiling. 3. Bugungi kunda xalqimizning turmush tarzi, urf-odat va an’analarida ajdodlarimiz e’tiqod qilib kelgan bu dinlarning ta’siri seziladimi? Fikringizni asoslang. 4. Odamlar orasida bo‘ri totemi bilan bog‘liq qanday urf-odatlar saqlanib qolgan? Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|