Iv. Glossariy

Nafsi lavvoma – gunoh ishlarga yo’l qo’yganda vijdoni qiynala boshlagan, o’z xatolaridan afsuslanish hissi paydo bo’lgan inson nafsining holati. Qur’oni karimning “Qiyomat” surasida eslanadi.
Nafsi marziya – rozi bo’lgan nafs, Alloh taqdir etgan yaxshi-yomon ishlarga sabr qiluvchi,turmush og’irliklariga bardoshli, odamlarning noo’rin munosabatlaridan xafa bo’lib, gina qilmaydigan insonlar nafsi.
Nafsi mulhama – ilhomlangan nafs, nafs tarbiyasining bu darajasiga erishgan insonlar o’zgalarga beminnat yordam ko’rsatishga moyil bo’ladilar, savob uchun vaqtini, molini, mehnatini ayamaydilar.
Nafsi mutma’inna – Sokin muvozanatga erishgan, xotirjam, gunohlardan tiyilgan nafs. Qur’oni karimning “al-Fajr” surasida eslanadi.
Nafsi sofiya – dunyo orzu-havaslaridan, obro’-e’tiborga intilish tamoyillaridan butkul forig’lik darajasiga erishgan nafs, oriflik maqomiga yetishgan piri murshidlar, valiylar nafsi.
Oliy ma’naviy qadriyatlar - inson ruhining Borliq haqiqati bilan uyg’unlashuvining turli darajalarini ifodalovchi timsol-tushunchalar. SHaxs va millat ma’naviy kamolida besh daraja, besh pog’ona sifatida besh ulug’ ma’naviy qadriyat, besh ma’naviyat maydonini ajratib ko’rsatish mumkin. Bular - Vatan, SHaxs, Millat, Adolat, Haqiqat. Bularning har biri bir paytning o’zida ham Millat ma’naviyatining bosh tayanchlari, ham ularning har biri alohida bir tizimga, murakkab ichki mundarijaga ega bo’lgan timsol-tushunchalardir.
Qadriyatlar- voqeyalikdagi muayan hodisalarning umuminsoniy, ijtimoiy –axloqiy, madaniy- ma’naviy ahamiyatini ko‘rsatish uchun qo‘llaniladigan falsafiy –sotsiologik va aksiologik tushuncha.
Riyozat - milliy ma’naviyatimizga xos ma’rifat yo’llaridan biri, muayyan ezgu maqsad yo’lida barcha qiyinchiliklarga bardosh berib, olg’a intilish. Islom mintaqa madaniyati doirasida riyozat ma’rifatini yuksak mukammallik darajasiga olib chiqishda tasavvuf piri murshidlarining xizmati beqiyosdir.
Ruh – ilohiy kitob (Qur’oni karim) oyatlari mazmuniga binoan Alloh tomonidan faqat insonga in’om etilgan alohida g’aybiy quvvat bo’lib, bani odamning ma’naviy kamolot kasb etish imkoniyatining asosidir².