İxtisas: tspx kurs: IV fənn: Defektologiya və loqopediyanın əsasları

Debillik - Oliqofreniyanın ən yüngül formasıdır. Psixiatriyada onun özünü də dərəcəsinə görə 3 növə ayırırlar: yüngül, orta və ağır. Debilliyin erkən uşaq yaşı dövründə bir sıra kliniki əlamətlər özünü göstərir. Belə uşaqlarda bədən quruluşunun uyğunsuzluğu, hərəki koordinasiyanın zəifliyi və sifətin mənasız görkəmi diqqəti cəlb edir. Debil uşaqlar gec, təxminən 3-5 yaşlarında yeriməyə və danışmağa başlayır, onların nitqi müvafiq yaş normasından geri qalmış olur. Belə uşaqlar çox vaxt küt və fərsiz olur, ən sadə uşaq oyunlarının mənasını anlamırlar. Bunları da yardımcı məktəblərdəki təlim-tərbiyə sistemi üzrə müəyyən qədər tərbiyə etmək mümkündür. Debil uşaqlar müntəzəm məktəb təliminə qabildirlər. Lakin onların ümum təhsil təlimi elementar xarakter daşıyır. Hadisələr arasındakı səbəb-nəticə asılılıqlarının dərk edilməsindən ibarət təlim materiallarının mənimsənilməsi debil uşaqlar üçün çətinlik törədir. Hesab məsələlərinin həllində, qrammatik qaydaların dərk edilməsində çətinlik çəkmək bütün debil uşaqlar üçün səciyyəvi cəhətlərdir. Debillik anadangəlmə kəmağıllığın ən yüngül və geniş yayılmış formasıdır. Debillərlə xüsusi proqram əsasında iş aparmaq məqsədəuyğundur. Yardımçı məktəbi qurtarandan sonra istehsal əməyində müvəffəqiyyətlə məşğul olurlar. Cəmiyyətə və öz ailələrinə gücləri çatan qədər fayda verir, öz üzərlərinə düşən vəzifələrinə kifayət qədər məsuliyyətlə yanaşırlar.

«Şizofreniya» yunan sözü olub, hərfi mənası «ruhun parçalanması» deməkdir. Şizofreniya xəstəliyinə uşaq yaşlarında da rast gəlindiyini heç kəs inkar etmir. Xəstəliyin uşaqlarda yaşla əlaqədar xüsusiyyətlərini düzgün təhlil etmək üçün yaş dövrlərinə nəzər salmaq lazımdır. 1) uşaqlıq dövrü (9), yeniyetməlik dövrü (11-15), gənclik dövrü (16-18).

Əhali arasında xəstəliyin rast gəlinən bütün formalarının tədqicən ¼-i 18 yaşadək, 5% isə uşaqlıq dövründə (10 yşadək) təsadüf edilir. Qızlarda nisbətən oğlanlarda xəstəlik daha tez-tez baş verir. Uşaq yaşlarında rast gəlinən şizofreniyanın ən başlıca xüsusiyyətlərindən biri pozitiv əlamətlərin yaşa uyğun dəyişməsidir. Yəni bir sıra əlamətlərin daha parlaq nəzərə çarpması və bir sıra sindromların əsas etibarilə uşaqlarda təsadüf etməsidir. Məsələn, ümumi inkişafın, o cümlədən psixi inkişafın ləngiməsi, hərəkətlərdə və nitqdə ifadə olunan stepetiriya, patoloji uydurmalar və s. uşaq yaşca nə qədər kiçikdirsə psixopatoloji əlamətlər bir o qədər qabarıq nəzərə çarpmır. Yeniyetmə dövrü üçün xarakterik əlamətlərdən aneroksiyanı (az yemək nəticəsində arıqlama və s. qeyd etmək olar).

Süst gedişli şizofreniya uşaqlar arasında geniş yayılmışdır. Böyüklərdən fərqli olaraq uşaqlarda bu forma bəzi əlavə xüsusiyyətlərə malikdir. Məs: belə uşaqlar bəzən uydurma suallarla böyüklərə müraciət edir, adi söhbətlərə qeyri-adi maraq göstərirlər.