İXTİsasa giRİŞ
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1. Neft nədən ötrü lazımdır
İnsanların yaşayışı, sənaye, kənd təsərrüfatı və xüsusilə nəqliyyat yanacaqla sıx əlaqədardır. Yanacaqsız ölkənin əsas həyat damarı olan quru, su və hava nəqliyyatı dayanar, insan yaşayışı çətinləşər və çıxılmaz bir vəziyyətə düşər. Hazırda insanlar müxtəlif yanacaqdan – daş kömür, neft, torf, təbii qazlar, yanar şistlər və odundan istifadə edirlər. İnsanlar tərəfindən ümumi yanacaq növlərindən ən çox sərf olu- nan daş kömür, sonra neft, torf və başqalarıdır. Yanacaqlar arasında ən çox istilik verəni neft və ondan alınan müxtəlif neft məhsullarıdır. Neftin istilik törətmə qabiliyyəti, yəni bir kiloqram neftin tamamilə yandıqda verdiyi istilik miqdarı 10500–11000 kaloridir. Əla növ daş kömür hesab olunan antrasitin istilik törətmə qabiliyyəti isə 7500–8000 kaloridir. Əgər bir mənzilin qızdırılması üçün 5 ton odun yanacağı lazımdırsa, onu 4 ton torf, 3 ton adi daş kömür və ya 1.2 ton neft əvəz edə bilər. Daş kömür və torf kimi bərk halda olan yanacaq növlərinə nisbətən maye yanacağın – neftin üstün cəhətləridən biri onun asan və əlverişli surətdə daşınmasıdır. Nefti bir yerdən digər yerə göndərmək üçün dəmir yol sisternləri və neftdaşıyan gəmilərdən 69 IX. Neft-qaz ixtisas fənlərinin mahiyyəti haqqında qısa məlumat əlavə boru kəmərlərindən də istifadə olunur. Bərk yanacaq növlərini isə bir yerdən digər yerə belə asanlıqla daşımaq mümkün deyildir. Hazırda bütün ölkələrin hərbi dəniz donanmaları tamamilə, ticarət donanmasının gəmilərinin 80 faizdən çoxu daş kömür yanacağından neftə keçirilmişdir. Yataqdan çıxarılan xam neftin tərkibində yüzlərlə çox qiymətli maddələr vardır. Xam neftdən (xalq təsərrüfatı üçün çox lazım olan) benzin, liqroin, kerosin, dizel mühərriki yanacaqları və sürt- kü yağları alınır. Neftin qalıq məhsulu olan mazutdan qiymətli mühərrik yanacaqları, sürtkü yağları və s. mühüm maddələr alınır. Buna görə də nəinki xam nefti, hətta mazutu belə bir yanacaq kimi qazan altında yandırmaq düzgün deyildir. Böyük rus alimi D. İ. Mende- leyev neft qalıqlarının qazan altında yandırılması əleyhinə çıxaraq bunun böyük təsərrüfatsızlıq olduğunu göstərmişdir. O, bu barədə belə demişdir: «Neft qalıqlarını yandırmaq saman yandırmaq demək deyildir, cüzi miqdarda dəni çıxarılmış dərzləri yandırmaq deməkdir». İkinci dünya müharibəsində vuruşan ölkələrin 40 milyon avto- mobili və yedək maşını, 150 min tankı və iki yüz min təyyarəsi iştirak etmişdir. Belə böyük və mürəkkəb texnikanın nə qədər yan- acaq işlətdiyini təsəvvür etmək üçün belə bir misal gətirmək olar: 1000 bombardmançı təyyarənin 500 qırıcı təyyarənin mühafizəsi altında təyyarə meydanından 1000 kilometr məsafəyə uçub geri dönməsi üçün 3750 ton benzin lazımdır. Bu qədər benzini daşımaq üçün hər biri 20 tonluq 188 dəmir yol sisterni və ya hərəsi 47 sisterndən ibarət 4 qatar lazımdır. Hesablamalar göstərir ki, ikin- ci dünya müharibəsi zamanı arxa cəbhədə vuruşan ordular üçün göndərilən döyüş sursatı və s. şeylərin yarısını neft məhsulları təşkil etmişdir. Yüklə 0,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|