Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

 
 
 
 
Nazorat va mulohaza savollari 
1. Omborlar, ularning ta’rifi va turlari. 
2. Omborxona operatsiyalarining qisqacha ta’rifi. 
3. Materiallarni saqlashdagi jihozlar turkumlanishi. 
4. Yukni ko‘tarish - tushirish transportlari turkumlanishi. 
 
 
 

---

89 
 
 
 
 
 
 
 

---

90 
9-bob 
 
LOGISTIKA AXBOROT TIZIMLARI 
 
9.1. Axborotlar yordamida logistika tizimini
harakatga keltirish 
 
Logistika tizimi asosida axborot - texnika bazasining tashkil etilishi, 
boshqarishda zarur bo‘lgan strategik va taktik vazifalarni hal etishda axborotlarni 
yig‘ish va ularni ajratib olish asosiy rol o‘ynaydi. Axborotlarning xarakteri va 
uning sifatli ajratilishi qabul qilinadigan qarorlarning natijasiga katta ta’sir 
ko‘rsatadi. 
Bu shu narsa bilan bog‘liqki, ajratib olingan axborotlar quyidagilarni o‘z 
ichiga oladi, masalan: o‘rganilayotgan halqa yoki predmetning material yoki pul 
oqimlari bilan boshqarilishinigina emas, balki o‘sha raqib korxonaning kuchli va 
bo‘sh tamoyillarini baholash hamda u yoki bu masala tamoyillarining echimi va 
yo‘qotish tavakkalligini ham baholaydi. Shunday qilib, gap faqat axborotlar 
sonida emas, balki strategik va taktik qarorlarni ishlab chiqishda zarur bo‘lgan, 
birinchi navbatda axborotlarning sifatida va ularni to‘g‘ri ajratib olishdadir. 
Logistika tizimning tuzilishi amaliyotda shuni ko‘rsatadiki, axborotlarni 
to‘g‘ri ajrata bilishda, ularni tahlil qilib, korxonaning kuchli va kuchsiz tomonlarini 
o‘rganib, axborotlarni yig‘ish va tayyorlash asosiy ko‘rsatkichlariga e’tibor berish 
zarurdir. Bunday tahlil, shu soha bo‘yicha puxta, qiziquvchi mutaxassislar bilan 
o‘tkazilishi lozim. 
Bu sohada ma’lum bo‘lgan yo‘nalishlardan biri, ya’ni ishchi guruhni 
tashkil etish bo‘yicha shu axborotlardan foydalanuvchi mutaxassislarni jalb 
etishdir. Raqobat hozirgi zamonda xo‘jalik yuritishning asosiy shartlaridan 
hisoblanadi. Shuning uchun raqiblarni to‘g‘ri baholash ma’lum miqdorda shu 
korxonani boshqarishdagi kamchiliklarni ham baholashdir. 
Material va pul oqimlarini boshqarishda tez qaror qabul qilish uchun 
statistik axborotlar, masalan, soliqlar, ishchilarga qo‘shimcha ish haqi va 
hokazolar katta rol o‘ynaydi. Bu kabi axborotlar korxona ichida material 
oqimlarini boshqarishni ularga ma’lum tuzatishlar kiritishning imkonini beradi. 
Axborotlarni ma’lum tuzilmaga solish axborotlarning bir ko‘rinishi 
hisoblanadi. 
Axborotlarning quyidagi ko‘rinishlari mavjud: 
1. Marketing bo‘yicha axborot: 
- mahsulot sotilish tahlili; 
- mahsulot sotish bashorati; 
- bozorni o‘rganish. 

---

91 
2. Taqsimlanish bo‘yicha axborot: 
- hisob varaqlari; 
- iste’molchilar to‘lovi; 
- transport nakladnoylari; 
- mahsulotga buyurtmalar. 
3. Loyiha axboroti: 
- ishlab chiqariladigan mahsulotni loyihalash bilan bog‘liq bo‘lgan 
logistik xizmatlarga yuklaydilar; 
- asbob - uskunalar bo‘yicha chizmalar; 
- operatsion kartalar; 
4. Jamg‘armalar bilan boshqarish: 
- jamg‘armalar hisobi; 
- materiallarni boshqarish. 
5. Moliyaviy axborot: 
- debitorlar bo‘yicha hisob-kitob; 
- moliyaviy boshqarish. 
6. Ishlab chiqarish bo‘limi: 
- ishlab chiqarish jarayonining to‘lov hisobini baholash; 
- ishlab chiqarish resurslari bo‘yicha hisobot; 
- ishlab chiqarilgan mahsulot bo‘yicha hisobot; 
- umumiy vaqt ichida mahsulot ishlab chiqarish jadvali; 
- ishlab chiqarishga buyurtma; 
- mahsulot jo‘natish bo‘yicha talabnoma; 
- tovar - material qiymatlarini hisoblash. 
7. Ta’minot: 
- to‘lov raqamlari bo‘yicha hisob; 
- sotib olish bo‘yicha buyurtmalar; 
8. Logistik xizmat logistik xizmat bo‘yicha yuk xatlarini o‘rganib chiqishdir. 
- transportni boshqarish. 
Logistika axborotlari tizimi sifatining oshishi, mahsulot g‘amlab qo‘yilishi, 
jo‘natish, omborga joylash, pul oqimlarini ta’minlash masalalarini samarali hal 
etishda xizmat qiladi. Axborot oqimlarini yig‘ish katta foyda beradi, lekin bular 
harajatsiz bo‘lmaydi.