Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

 
Nazorat va mulohaza savollari 
 
1.
Servis xizmati turlari turkumlanishidan misol keltiring. 
2.
«Servis» mohiyatini hisoblang. 
3.
Servis xizmatlarini baholash mezonini tushuntiring. 
4.
Servis xizmat turlari bo‘yicha baholash mezonini tushuntiring.

---

132 
13-bob
 
LOGISTIKA TIJORAT KORXONASI 
RAQOBATBARDOSHLIGINI OSHIRISHNING OMILI SIFATIDA
 
 
13.1. Logistikaning raqobat kurashdagi roli 
 
Mikro va mezologik tizimlar nafaqat raqobatli ziddiyatlar va (yoki) ularning 
iqtisodiy manfaatlar logistik bog‘lanishlar ishtirokchilar janjallarni o‘zlashtirishga, 
balki firma (korporatsiya)ga qo‘shimcha raqobat avzalliklarini berishga 
qaratilganlar.
Ma’lumki, logistika iqtisodiy oqimlardagi yig‘ma xarajatlarni pasayishi, 
ishlab chiqarishni resursini ta’minlashining sifatini oshishiga yordam beradi. 
Logistikaning firma raqobat bardoshligiga ijobiy ta’siri haqidagi o‘zimizning 
tasavvurimizda biz bir xil emasmiz. “Logistika, - deb yozadi B.K. Plotkin, - firma 
uchun sherikli raqobat birdamlikga yetishtishning asosiy qurolidir, chunki 
ratsional xarid qilishlar ham ishlab chiqarishda va savdoda eng kam xarajatlarni 
ta’minlaydilar.” U bilan S.A.Uvarov hamfikrlik qiladi, uning fikriga ko‘ra raqobatli 
avzalliklar ko‘proq darajada firma logistik tuzilmani qanchalik samarliroq yaratishi 
bilan 
belgilanadi. 
Keyinroq, 
S.A.Uvarovning 
A.K.Kozlov 
bilan 
ham 
xammualliflikda yozilgan “Logistika firma” monografiyasida u yanada aniqlanadi: 
“Logistika iqtisodiy subyektlarga o‘zining raqobatli avzalligini ta’minlash 
bo‘yicha samarali siyosati strategiyasini bozorni abstrakt mo‘ljalidan emas, balki 
aniq iste’molchilarni mo‘ljallash asosida milliylashtirishiga imkon beradi”. 
Logistikaning raqobatli salohiyatini yetarlicha kengroq tan olinishi 
“Маркетинг и логистика фирма” o‘quv qo‘llanmasi mualliflari tomonidan 
aniqlab berilganligi uchun firmada logistikadan foydalanish xisobiga vujudga 
kelgan quyidagi raqobat avzalliklarini ajratadilar:
- firmaning iqtisodiy oqimlarini muvofiqlashtirish; 
- firmaning barcha resurslaridan foydalanishni ratsional tashkil qilish; 
- firmaning barcha bo‘linmalari faoliyatini iqtisodiy oqimlarni boshqarish 
jarayonida muvoffiqlashtirish; 
- firmaning bozorga kiritilgan faoliyati bilan bog‘liq trans - aksiyalarining 
barcha ishtirokchilari xarajatlarini integratsiyalash: 
- firma iqtisodiy oqimlari texnologiyalarini logistik tizim ishtirokchilari 
iqtisodiy manfaatlarini bog‘langunga qadar bog‘lash. 
Firmaning asosiy raqobat avzalliklarini ko‘rib chiqamiz. Ko‘pincha 
firmaning raqobat avzalligi yoki raqobat bardoshligi ushbu firma tovarlar va 
xizmatlar bozorida raqiblar bo‘lgan boshqa firmalarga nisbatan ega bo‘lgan 
qiyosiy avzallik sifatida ko‘rib chiqiladi. M. Porterning xalqaro raqobatlarning 
tadqiqotlari chuqurroq va ko‘lamliroqlardan biri deb tan olinadi, uning natijalarini 

---

133 
bugun firma raqobat avzalligi nazariyasini asoslash uchun qabul qilinadi.
Xususiy, M. Porter xalqaro raqiblikda raqobat avzalliklarining ko‘rib chiqa turib, 
quyidagi nuqtai nazarlarga to‘xtaydi: 
-raqobat avzalligi o‘zining extiyojlari, yangiliklari va o‘zgarishlari asosida 
o‘tadi; 
-raqobat avzalligi ko‘proq boyliklarni yaratishning barcha tizimlariga ta’sir 
ko‘rsatadi; 
-raqobat avzalligi faqat o‘zining yaxshilashi tufayli qo‘llab quvvatlanadi; 
-avzalliklarni qo‘llab quvvatlash uning manbalarini takomillashtirishni talab 
qiladi; 
-avzalliklarni qo‘llab quvvatlar pirovard strategiyaga global yondashishni 
talab etiladi. 
Bu konseptual qoidalarga suyangan holda logistikaning firma raqobat 
avzalliklariga ta’sirining quyidagi asosiy yo‘nalishlari haqida gapirish mumkin: 
1. Firma iqtisodiy oqimlarini logistikalashtirish – bu firma raqobat 
bardoshligini oshirishga imkoniyat beruvchi tashkiliy - texnik va ijtimoiy-
iqtisodiy yangilik kiritishdir; 
2. Firmalarning logistik tizimini yaratilishi umum firma maqsadlarini to‘liqroq 
amalga 
oshirishga 
va 
firmaning 
haqiqiy 
va 
bo‘lajak 
sarmoyadorlarnigohidagi qadrini oshirishga imkon beradi; 
3. Aslaxaviy logistikadan foydalanish asosida firma iqtisodiy oqimlarini 
muvofiqlashtirish va ratsionallashtirish narxli va narxsiz raqobatlashishi 
imkoniyatini kengaytiradi; 
4. Firmaning logistikasi faqat logistik yangilik kiritishlar uzluksiz amalga 
oshirilganda barqaror raqobat avzalliklarini ta’minlaydi; 
5. Logistikaning kenglikka va chuqurlikga yoyilishi raqobat avzalliklarini 
globallashuvi uchun shart - sharoitlar yaratadi. 
Shubxasiz, logistika birinchi navbatda firmaning resursli salohiyatiga ta’sir 
ko‘rsatadi, ya’ni undan ratsionalroq va samaraliroq foydalanishga yordam beradi. 
O‘z navbatida, firma resursli salohiyatini logistik muvoffiqlashtirishni raqobat 
avzalligining o‘ziga xos resursi sifatida ko‘rib chiqib adolatli bo‘ladi. Bizning 
fikrimizga ko‘ra S.YU. Shevchenko tomonidan taklf qilingan korxona raqobat