Ызбекистон республикаси олий ва ырта

 

---

128 
XII BOB. BIZNES-REJANING SAMARADORLIGINI BAHOLASH 
 
12.1. Vaqt bo’yicha pul qiymatini hisobga olish 
 
Biznes-rejani amalga oshirish uchun pul mablag‘lari kiritishni amalga oshirish 
turli vaqt oralig‘ida pul mablag‘lari oqimi bilan bog‘liq bo‘lgan moliyaviy-iqtisodiy 
hisob-kitoblarni amalga oshirishni talab qiladi. Bunday baholash kontseptsiyasi 
shunga asoslanadiki, pul qiymati vaqt o‘tishi bilan pul bozoridagi foyda normasini 
hisobga olgan holda o‘zgarib boradi, bu norma sifatida odatda ssuda foizi normasi 
qabul qilinadi. Mazkur holatda foiz deganda pul bozorida puldan foydalanish 
natijasida olinuvchi daromad miqdori tushuniladi. Investitsiyalash uzoq muddatli 
jarayon ekanligini hisobga olgan holda, investitsiya kiritilgan paytdagi pul qiymatini 
uni bo‘lajak foyda, amortizatsiya ajratmalari va boshqa shaklda qaytib kelish 
paytidagi qiymati bilan taqqoslanadi. 
Investitsiya kiritish va pul mablag‘larini qaytib olish paytidagi pul qiymatini 
taqqoslashda ikkita asosiy tushuncha – pulning hozirgi qiymati va kelajakdagi 
qiymatidan foydalanish qabul qilingan
. 
Pulning kelajakdagi qiymati
hozirgi paytda investitsiya qilingan pul 
mablag‘larining belgilangan vaqt o‘tgandan so‘ng ma‘lum bir foiz stavkasini hisobga 
olgan holda aylanishi lozim bo‘lgan miqdorini ifodalaydi. Pulning kelajakdagi 
qiymatini aniqlash ushbu qiymatning o‘sish jarayoni bilan bog‘liq bo‘lib, pulning 
boshlang‘ich miqdoriga foiz summasini (foiz to‘lovlarini) qo‘shib borish yo‘li bilan 
bosqichma-bosqich kattalashtirishni aks ettiradi. Bu summa foiz stavkasi bo‘yicha 
hisoblanadi. Investitsiya hisob-kitoblarida bu stavka nafaqat pul mablag‘lari 
qiymatini o‘stirish vositasi sifatida, balki yanada keng ma‘noda – investitsiya 
operatsiyalarining daromadlilik darajasini o‘lchash uchun ham foydalaniladi.