Ызбекистон республикаси
Mavzu yuzasidan test savollari
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. Umumiy o’rta ta`lim maktablarida kasb-hunarga yo’naltirish ishlari 1-9 sinflarda uzluksiz tarzda o’quvchilarga nima asosida beriladi
- 3. Kasbga yo’naltirish ishlari kimlar tomonidan amalga oshiriladi
|
Mavzu yuzasidan test savollari: 1. Maktabgacha ta`lim muassasalarida kasb olami haqidagi dastlabki tushunchalar qanday beriladi? A) boshlang`ich mehnat ko’nikmalari, o’yinlar orqali B) boshlang`ich mehnat ko’nikmalari, kasblar orqali C) kitoblar, o’yinlar orqali D) ekskursiyalar, kitoblar orqali 2. Umumiy o’rta ta`lim maktablarida kasb-hunarga yo’naltirish ishlari 1-9 sinflarda uzluksiz tarzda o’quvchilarga nima asosida beriladi? A) testlar asosida B) shaxsning qiziqish va qobiliyatlari asosida C) shaxsning psixologik-pedagogik tashxisi asosida D) shaxsning ko’nikmalari asosida 3. Kasbga yo’naltirish ishlari kimlar tomonidan amalga oshiriladi? A) kasbga yo’naltiruvchi mehnat ta`limi o’qituvchilari, mutaxassislar, psixologlar, asosiy fan o’qituvchilari amalga oshiradilar B) mutaxassislar, psixologlar, asosiy fan o’qituvchilari va sinf rahbarlari amalga oshiradilar C) kasbga yo’naltiruvchi mehnat ta`limi o’qituvchilari, mutaxassislar, asosiy fan o’qituvchilari va sinf rahbarlari amalga oshiradilar D) kasbga yo’naltiruvchi mehnat ta`limi o’qituvchilari, mutaxassislar, psixologlar, asosiy fan o’qituvchilari va sinf rahbarlari amalga oshiradilar 87 § 8. O’QUVCHILARNING KASBIY LAYOQAT, MOYILLIK, QIZIQISH HAMDA QOBILIYATLARNI ANIQLASH METODLARI Ma`lumki, xalqimiz qadimdan yosh avlod tarbiyasi, xususan yoshlarni mehnatga tayyorlash, ularga hunar o’rgatishga alohida e`tibor berib keladi. Buni hunar-hunardan unar, yigit kishiga qirq hunar oz kabi maqollarimizda ham ko’rishimiz mumkin. Mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan so’ng bu sohaga e`tibor yanada kuchaydi. YAngi turdagi ta`lim, jumladan maktabdagi mehnat ta`limi va uni negizida o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirib, kollejlarda o’qishni davom ettirishga tayyorlash uchun kasb-hunar ta`limi muassasalari tashkil etilishi jadallashtirilmoqda. Ularni o’z ishining ustasi bo’lgan, erkin fikrlaydigan barkamol shaxs tarbiyasi jamiyatimizning ustivor vazifalari sirasiga kiritilmoqda, zero aynan shunday yoshlar davlatimizning buyuk kelajagini bunyod eta oladi. Bugungi kunda har bir insonning kasblar olamida o’z o’rnini topishi, kasbiy o’zligini anglashi, jamiyatda o’z o’rnini topishga intilishi va unga qiziqishi kun sayin ortib bormoqda. Minglab kasblar ichida qaysi birini tanlash, shaxsning unga moyilligi, layoqati va qiziqishlarining mos kelishi yoki kelmasligini bilish, shaxs istiqbolida muhim ahamiyat kasb etadi. Bu borada bolalarga qiziqtirgan kasblar haqida ko’plab ma`lumotlarni maktabgacha ta`lim muassasalarida kasb olami haqidagi dastlabki tushunchalar, boshlang`ich mehnat ko’nikmalari o’yinlar orqali beriladi. Umumiy o’rta ta`lim maktablarida kasb-hunarga yo’naltirish ishlari 1-9 sinflarda uzluksiz tarzda o’quvchilarga berish, shaxsning psixologik-pedagogik tashxisi asosida amalga oshiriladi. Bu jarayonni kasbga yo’naltiruvchi mehnat ta`limi o’qituvchilari, mutaxassislar, psixologlar, asosiy fan o’qituvchilari va sinf rahbarlari amalga oshiradilar. Kasb-hunarga yo’naltirish va psixologik-pedagogik hududiy tashxis markazlari bu ishlarni muvofiqlashtiradi hamda metodik rahbarlik qiladi. har bir umumiy o’rta ta`lim maktablarida har yili tuziladigan va maktab direktorii rahbarlik qiladigan kasb-hunarga yo’naltirish komissiyalari faoliyat ko’rsatadilar. Komissiyalar bitiruvchilarga tanlagan akademik litsey va kasb-hunar kollejlarining tayyorlov yo’nalishlariga yakuniy xulosalar asosida tavsiyanomalar beradi. Kasb-hunarga 88 yo’naltirishning ayrim elementlari o’rta maxsus, kasb-hunar ta`limi tahlili va oliy ta`lim muassasalarida, mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining bo’linmalarida, mudofaa vazirligi va oliy ta`limdan keyingli ta`lim muassasalarida hamda maktab bitiruvchilarini akademik litsey, KHK va oliy ta`lim muassasalarida o’qishni davom ettirishi, korxonalarda ishlashida kasb tanlash ishlari ham amalga oshirilishi chuqur va kengaytirish holatlari davom etadi. Mamlakatda kasbga yo’naltirish yaxlit tizimi asta-sekin shaklanmoqda. Mazkur yagona tizim xozirgi holatida maktab, akademik litsey, kasb-hunar kolleji, kasb-hunarga yo’naltirish markazlari, yoshlar ijtimoiy harakati, oliy o’quv yurtlari, bandlik xizmatining tegishli davlat tuzilmalari, mulkchilik shaklidan qat`iy nazar korxona va muassasalar o’z tarkibiy tuzilmalarida hamda ularning o’rtasidagi ikki tomonlama va ko’p tomonlama hamkorlik faoliyatlarni bugungi kunda mavjud me`yoriy-huquqiy hujjatlar zaminida – o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirish borasidagi ishlarni asta-sekin tashkil etmoqdalar. Bu borada qayd etilgan o’quv muassasalar, korxona va tashkilotlarni tegishli kadrlar bilan ta`minlash, ayniqsa: psixologlar, kasbiy maslahatchilar, psixofiziologlar, sotsiologlar va boshqalarni tayyorlashni ko’paytirish hisobiga shakllantiriladi. Buni inobatga olgan holatda pedagogik institut va universitetlarda tayyorlanayotgan mehnat ta`limi va kasb-hunar o’qituvchilarini o’quv rejalarida bo’lajak o’qituvchilar faoliyatida – ―O’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirish‖ kursining o’qitish metodikasiga e`tibor katta. O’quvchilarni – bo’lajak kasbini ongli ravishda tanlashi, tanlagan kasbi yuzasidan to’la axborot va ma`lumotlarga ega bo’lishi uchun 8-9 sinflarning birinchi yarmida ―ishlab chiqarish asoslari‖ kursida etarli materiallar kiritilgan hamda ularni to’la hajmida o’zlashtirishga xos imkoniyatlarni yaratilishi ko’zda tutilgan. SHunday qilib, o’quvchilarni 5-7 sinflarida tanlangan mehnat ta`limi zaminida o’zlashtirgan bilim-ko’nikmalari, umumta`lim fanlari asosida kasblar to’g`risidagi bilib olgan axborotlar hamda maktab va maktabdan tashqari tizimlardagi dars va ommaviy mashg`ulotlarda kasblar to’g`risida olayotgan ma`lumotlar – ularga ongli ravishda aniq bir kasbni tanlashga olib keladi. 89 SHuni inobatga olgan holda, 9-sinfda – maktab tizimida olib borilgan kasb tanlash ishlarini, 9-sinflarda esa, kasb tanlashga xos tashkiliy-ommaviy va hamkorlik tadbirlarini olib borilishi rejalangan. Ular yuzasidan quyidagi o’quv-mavzu rejalar ishlab chiqilgan. Mavzular tezis holatda yoritilgani uchun, ularni qo’shimcha materillar, sxema va boshqa ma`lumotlarni har tomonlama o’rganishga yo’naltirilgan. Unga kasb tanlashga xos pedagogik-psixologik va metodik materiallarni qo’shimcha manbalardan foydalanib to’ldiring, boyiting, chuqurlashtiring va kengaytiring. Qo’shimcha materi allardan ko’pincha hududiy, mahalliy va ilg`or tajribalar yuzasidan ma`lumotlarga e`tiborni kuchaytiring. Mavzuga taaluqli xududiy akademik litsey va kasb-hunar kollejlar faoliyatlarini o’quv-tarbiya ishlarini, kasblarga yo’naltirilgan materiallarni kengroq qilib ifodalang. Azkur mavzularni o’quvchilar mustaqil holatda o’zlashtirishga alohida e`tibor bering. O’quvchilar o’zlashtirayotgan materiallarni tizim yoki model holatiga keltirishga ko’proq e`tiborni yo’naltiring. Bu borada, o’quvchilarni o’quv materiallarini o’zlashtirish jarayonlarida ko’rsatayotgan harakatlarini quyidagicha yo’naltiring: 1) mavzuga xos materiallarni to’plash, tahlil etish, xulosa chiqarish; 2) turli manbalardan qo’shimcha materiallarni izlash va ularni aosiy materiallar bilan uyg`unlashtirish, kengaytirish va boyitish; 3) mavzuni mustaqil ravishda o’zlashtirish jarayonida mavjud bo’lgan muammolarni aniqlash, ularni echish holatini aniqlash hamda muammolarni bartaraf etish tadbirlarini belgilab olish; 4) agar mavzuni o’zlashtirish jarayonini tajribaga qo’yish va uni o’tkazish usullari bilan maqsadga erishishni talab etsa, demak, mazkur usullardan unumli foydalanishga alohida e`tibor berish zarur; 5) mazkur mavzularni ayrimlarini tadqiqot usullari bilan o’zlashtirish metodikaini aniqlab hamda uni amalda tadbiq etish. SHunday qilib, mazkur to’plamda kasbga yo’naltirish masalalarini o’quvchilar, asosan, mustaqil ravishda o’zlashtirishlariga qaratilgan. SHu bilan birga quyidagi 90 mavzulardan birini tanlab pedagogika, psixologiya va kasb tanlash bilan uyg`unlashtirilgan holda ifodalashni tavsiya etiladi: 1. Referat ishi mavzusini g`oyasiga binoan quyidagi shakllarda ishlab chiqiladi: - loyihalar tayyorlash; - modellar ishlab chiqish; - takomillashtirilgan dasturlar; - dasturilamal rejalar va hakozolar. 2. Referat ishini himoya natijasidan kelib chiqqan holda komissiya qaroriga binoan amalga tadbiq etish uchun viloyat rahbarlariga tegishli tavsiyalar beriladi. 3. Referat ishini to’la amalga tadbiq etilishiga qarab tinglovchi-xodimni tegishli mahalliy tashkilotlar rahbariyati tomonidan moddiy va ma`naviy taqdirlash masalalari qo’yiladi. Bitiruv ishi yuzasidan kafedradan tayinlangan ilmiy rahbar sizga amaliy yordam ko’rsatadi. 4. Referat ishiga tavsiya etilgan mavzular: I. Kasb-hunar ta`limi pedagogikasining dolzarb muammolari: 1. Kasb-hunarga yo’naltirilgan pedagogikasining dolzarb muammolari; 2. Kasb-hunarga yo’naltirilgan pedagogik jarayonni optimallashtirish; 3. Muammoli ta`lim; 4. Qo’shimcha darslar; 5. O’quv jarayonidagi ishchi o’yinlar; 6. O’quvchilarni o’quv-ishlab chiqarish jarayonida faolligini oshirish; 7. Pedagogik mehnat ilg`orlarining tashkiliy-metodik tizimining asoslari; 8. Tayanch konspektlarni tuzish metodikasi; 9. Pedagogik tajriba va g`oyalar; 10. Pedagogning ilmiy labaratoriyasi; 11. Pedagogik tajriba va ijodkorlik; 12. Pedagogik mahorat; 13. Pedagogik faoliyatda mantiq; 14. Pedagog etikasi; 15. Pedagogikada notiqlik san`ati; 91 II. Kasb-hunarga yo’naltirish psixologiyasining dolzarb muammolari: 1. Kasb-hunar ta`limi psixologiyasi; 2. Jamoaning psixologik muammolari; 3. Pedagog obro’ining shakllanishi; 4. O’quvchilarning psixologik xususiyatlari; 5. O’quvchilarning bilish va qiziqishlarini shakllantirish; 6. SHaxsning hissiy-irodaviy tavsifi; 7. Xotira va uni rivojlantirish yo’llari; 8. Muloqotning psixologik xususiyatlari; 9. Diqqat va uning o’quv-ishlab chiqarish faoliyatidagi roli; 10. Fikrlash, tasavvur, ta`lim jarayonida ularni rivojlantirish; 11. O’quvchilarni kasb tanlashga tayyorlashning psixologik asoslari. III. Kasb tanlashning dolzarb muammolari: 1. Kasb tanlashning ijtimoiy asoslari; 2. Kasb tanlashning iqtisodiy asoslari; 3. Kasb tanlashning psixologik asoslari; 4. Kasb tanlashning tibbiy asoslari; 5. Kasb tanlashning fiziologik asoslari; 6. Kasb tanlashning yuridik asoslari; 7. Kasb tanlashning pedagogik asoslari; 8. Kasb tanlashning tarbiyaviy asoslari; 9. Gumanitar predmetlardan kasb tanlash asoslari; 10. Fizik-matematik predmetlardan kasb tanlash asoslari; 11. Biolog-fiziolog predmetlardan kasb tanlash asoslari; 12. Mehnat va kasb ta`limidan kasb tanlash asoslari. SHunday qilib, maktab tizimidagi hamda mehnat ta`limi negizidagi kasb tanlashni hamda maktabdagi sinf va sinfdan tashqari ishlarda o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirish asoslarini muntazam ravishda olib borishi ishlab chiqildi, tadbiq etilishi belgilandi, mezon va darajalari keltirildi. 92 Keltirilgan materiallar turli shaklda, hajmda va holatlarda keltirilmoqda. Magistrantlar ulardan axborot, ma`lumot, tavsiya, qayta ishlab chiqish, maqola, risola va magistrlik dissertatsiya qo’llanishi uchun taqdim etilmoqda. Taqdim etilgan materiallar: rasmiy hujjatlardan, risola, maqolalar va boshqa manbalardan olingan. Bu borada magistrantlar o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirish bo’yicha umumiy o’rta ta`lim maktablari direktori, amaliyotchi psixologi, kasb-hunarga yo’naltiruvchi, sinf rahbarlarining asosiy vazifalarini kasb tanlash ishlari bilan uyg`unlashtirib olib borishlarini tashkiliy va ilmiy-pedagogik asoslarini taxlil qilishlari lozim. O’quvchilarning kasbiy layoqat, moyillik, qiziqish hamda qobiliyatlarni hisobga olinmasa quyidagi kamchiliklarni keltirib chiqarish mumkin: O’qituvchining kasb-hunar tanlashda uning qobiliyati qizishi xisobga olinmasligi. O’qituvchining kasb-hunarni tanlashdan uning aniq kasbga bo’lgan qiziqishi qobiliyati salomatligi va boshqa omillari har tomonlama o’rganilmaydi, natijada o’quvchining shaxsiy mayli qiziqishiga emas balki o’qituvchining o’quv rejasiga asoslanib umumiy kasb tanlashga xos o’qishga turli mazmundagi tarbiyaviy tadbirlarda ishtirok etishga madaniy-axloqiy ishlarni tashkil etish va o’tkazishga majburan jalb etiladiganga o’xshab ketadi. Bunday tabiiy xolat oqibatida har ikkala shaxsda (o’qituvchi o’quvchi) ham kasb tanlash ishlarda faollik tashabbuskorlik ijodkorlik yo’qoladi. O’qituvchining o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirish talim-tarbiyaviy ishini aniq va ijodiy rejalashtirmasligi. Bu sabab mehnat ta`limining yagona o’quv rejasi tarbiyasiga qo’yilgan talabning bir xilligi hamda ota-kasb va ustoz-shogird tizimlaridagi kasb manaviyatiga e`tiborsiz qarash natijasidir. Natijada o’qituvchi dars jarayonida reja va dasturdan kelib chiqib o’quvchini mehnat va kasb tanlashini manaviy shakllantirish imkoniyatlarining didaktik adabiyotlarga boy manaviy merosimiz durdonalariga diniy manbalarga o’lkashunoslik materiallariga tayangan holda ta`limining tarbiyaviy tomoniga aloxida e`tibor bermaydi. O’qituvchi dasturga yoki darslikka suyanib qolmasligi o’quvchilarning qiziqish va o’z imkoniyatlariga qarab tanlanlangan kasbiga ota –kasb 93 va ustoz - shogird talablariga tayanib ish olib bormasligi. O’quvchi diqqaatini, qalbini, ongi va foliyatini zabt eta olmaydigan xohlagan kasbini tanlashgan voz kechish ularning manaviy extiyojini qondira olmaydigan mohir ustalar va mutaxasislar ijodi va foliyatini ijodiy o’rganishdan uzoqligi salbiy ta`sir qiladi. O’qituvchilarning mehnat jarayonida va ularni kasb-hunarga yo’naltirish yuzasidan talim va tarbiyadagi uzviy birlikning yo’qligi. Mazkur yo’nalishdagi kamchiliklar shu bilan izoxlanadiki mehnat talimining dars jarayonida uning tarbiya va kasb-hunarga yo’naltirish qonuniyatlari undagi tarbiya jarayonini tashkil etishda talim qonunyatlariga etarlicha e`tibor qilinmaydi. Mehnat talimi dars jarayonida o’quvchilarni kasb-xunarga yo’naltirish o’quv materiallari vositasida to’plangan bilim malaka va ko’nikmalar ijtimoiy foydali madaniy foliyat jarayonida qo’llanilmaydi. Darsdan va ta`lim muassasasidan tashqari ish sifatida tashkil etilmaydi uning natijalari darsda o’quvchilarning bilim foliyatini kasb tanlashning follashtirish uchun foydalanilmaydi. Eng asosiy o’qituvchilarni kasb-hunarga yo’llash ta`limini tarbiyaviy xarakteriga etiborning nihoyatda pastligi hisoblanadi. Respublikamizdagi fan o’qituvchilari ish tajribalarini o’rganish natijasida aniqlanganki aksariyat o’qituvchi va ustozlar talimning tarbiyaviy jarayoni tashkil etishdan iborat deb bo’lmaydilar degan xulosaga keldilar. Talimning tarbiyaviy xarakterini amalga oshirish uchun tarbiya qonunyatlarini o’quvchilarni kasb hunarga yo’llash talim qonuniyatlarini negiziga sindirib yuborish xar bir mavzuni o’rganishda asosiy maqsad puxta bilim berish emas balki har tomonlama voyaga etgan o’quvchi shaxsni shakllantirishdan iborat bo’lmog`i ko’zda tutilishi kerak. Har bir maktab O’zbekistonda migratsiya vazifasini hisobga olgan holda atrofdagi ishlab chiqarish korxonalarni fermer xujaliklarini agrosanoat majmualarni shaxsiy uylarda tashkil etiladigan yakka mehnat foliyatlarini istiqboliga tayangan holda mehnat ta`limi negizida o’quvchilarni bir necha kasb-hunarga yo’naltirishning kasb-korlik tayyorgarlikka uyg`unlashtirishgan holda mustaqil ravishda belgilab oladi. Mehnat talimi jarayonida o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirishdan asta-sekin 94 aniq kasb-korlikka tayyorgarlik mazmunida mehnat kasb ishlab chiqarish va boshqa sohalardagi materiallar uyg`unlashtirilgan holda aks etiladi. Mehnat ta`limi mazmunidan o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirish jarayonida ularni kamida 3 ta kasbga tayyorgarlik holatini o’quvchilar amaliy foliyatlarini bozor mnosabatlari bilan uyg`unlashtirilgan holda aks etiladi. Negizida o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirish imkoniyatlarini anik kasb-korlikka tayyorgarlik o’quv rejasi dasturlari va didaktik materiallari yagona tarkibda va uzluksiz tamoyillar asoslariga binoan ishlab chiqiladi. Mehnat talimi zaminida o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirishgina umumiy mehnat umumiy texnika umumiy texnalogiya umumy ishlab chikarish umumiy kasblar yangi malumotlar bilan uyg`unlashtirilgan va uzviy bog`langan tizim xamda tamoyillar asoslarida o’zlashtirishni tashkil kilinadi. Mehnat talimida o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirishda ularni kasb-korlikka tayyorgarlikning o’quv jarayonlarida noananviy vaziyatlar va yangi dars texnologiyalar uzluksiz hamda yangilangan holatda qo’llaniladi, kasb-hunarga yo’naltirishda ular o’quvchilarni o’zlashtirilgan mehnat va kasb-korlik bo’yicha tayyorlash jarayonlaridagi shakllanayotgan bilimlar ko’nikmalar mahoratlar malakalar va ijodkorliklar uzluksiz boyitilib kengaytirib va chuqurlashtirib boriladi, mehnat talimda o’quvchilarni kasb hunarga yo’naltirishni kasb-korlik tayyorgarligida nazariy bilimlarni o’zlashtirish xususiyatlarini inobatga olgan holda ularning asosiy qismlarini o’quvchilar darsdan tashqari va amaliy mashg`ulotlar jarayonida mustaqil ravishda uzviy bog`lab o’rganishga maxsus etibor beriladi. O’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirish jarayonini uyg`unlashtirilgan mehnat va kasbkorlik bo’yicha tayyorlashda nazariy darslar amaliy mashg`ulotlar ishlab chikarish faoliyatlarni uzviy bog`langan jarayonda tashkil etiladi hamda boshqariladi. O’quvchilarni kasb-hunarga yo’llash holatini uyg`unlashtirilgan mehnat va kasb-korlik bo’yicha tayyorlash jarayonlarning xususiyatlarini hisobga olgan holda – ularda test reyting kim oshdi namoyishlarini ko’rgazmalarni ma`lum bir tizim va tamoyllar asosida uzviy bog`lab o’tkaziladi. Mehnat jarayonlarini 1-sinfdan 9-sinfgacha o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirib umumiy talim fanlar bilan uzviy bog`langan hamda ularni kasbiy 95 yo’naltirilgan holda boyitib kengaytirib va chuqurlashtirib olib boriladi. O’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirish holatini uyg`unlashtirilgan mehnat va kasbkorlik buyicha tayyorlashni bog`cha –maktab –KXK ma`lum holda uzluksiz tizim va tarkibida tashkil qilinadi. Uyg`unlashtirilgan mehnat ta`limi va kasb-korlika tayyorgarlikka manaviy marifat huquqiy ekologik asoslari bilan uzviy bog`langan holatda o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirilgan jarayonlari o’zlashtirilishi ta`minlanadi. Uyg`unlashtirilgan mehnat talimi va kasb-korlikka tayyorgarlikani maxsus tashkil etilgan o’quv-tarbiya jarayonlarini samarasini oshirishda ulardagi didaktik asoslarda muallifni ilmiy asoslangan o’quv materiallarning mazmunini tadqiqot shakllari metodlari va vositalari muntazam ravishda tadbiq etiladi shunda o’quvchilarni maktab sharoitida mehnat va kasbgacha tayyorgarlikka zaminni paydo bo’lgan hamda ular maktabni bitirgach kasb-hunar kolejlarga tegishli yo’nalishga tayyorlangan holda o’qishni davom etiradilar. Bu borada quydagi materiallardan zamin asosida kulanilsa – maqsadga muvofiq bo’la oladi. I. Mavzu: Prezident Islom Karimovning asarlarida ishlab chiqarishning isloh qilish ayrim masalalari. II. Maqsad: O’quvchilarni – Prezident Islom Karimovning asarlarida ishlab chiqarishni isloh qilishga oid nutqlari bilan tanishtirish hamda shu yo’nalish bo’yicha ularni tafakkurini kengaytirilgan holatda mehnat ta`limi va kasb tanlashga uzviyligini yoritish. III. Ko’riladigan masalalar: 1. Ta`lim tarbiyaning ma`no va mazmunini-o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirishni ishlab chiqarishda shakllanayotgan islohotlar bilan uyg`unlashtirish ahamiyati. 2. Milliy mafkurani ongimizga singdiruvchi amaliy ta`lim tarbiyani ishlab chiqarish asoslari bilan o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirishni uyg`unlashtirib amalda tadbiqetishlari. 3. Mehnat ta`limi tayyorgarlikni o’quvchilarni kasbga yo’llash bilan 96 mumtoz hunarmandchilik bilan uyg`unlashtirish bugungi va kelgusi avlod tafakkurini kengaytirish asoslari. O’zbekistonda mustaqillik davrining ta`lim-tarbiya tamoyillari birinchi navbatda ajdodlarimizning bu boradagi tajribalaridan faxrlanish tuyg`ularini tarkib toptirish va rivojlantirish bilan xarakterlanadi. Binobarin, fan va madaniyatning mumtoz namoyondalari qoldirgan ilmiy nazariy me`ros bugungi va kelgusi avlod tafakkuri doirasini kengaytirishga bevosita yordam beradi. SHuning uchun O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov dastlab tarixiy tafakkur tarziga asosiy diqqat e`tiborni qaratadi. Mazkur va boshqa asarlarida Prezident Islom Karimov respublikamizda keyingi yillarda ro’y berayotgan katta iqtisodiy, ijtimoiy siyosiy va xuquqiy o’zgarishlar haqida bayon etilgan. O’qituvchilarga tushunarli bulishi uchun o’qituvchi Islom Karimovning yuqorida nomlari keltirilgan risolalarning ko’rsatilishi, zarur bo’lsa ularning mazmunini qisqacha ta`riflab berishi mumkin. ―O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida‖ nomli mazkur asarda mamlakatimizda mustaqillik e`lon qilingandan keyingi davrda amalga oshirilgan ishlarga yakun yasalgan, sodir bo’lgan ijtimoiy siljishlar, iqtisodiy islohotlar, kishilar ongida ro’y berayotgan o’zgarishlar va boshqa zarur masalalar tahlil qilingan. SHunday ekan O’zbekiston Prezidenti Islom Karimovning shu va boshqa asarlarini mukammal va atroflarcha o’rganish, unda olg`a surilgan g`oyalarni o’zlashtirib olish maqsadga muvofiqdir. CHunki asar har bir O’zbekiston fuqarosini porloq kelajagimiz uchun halol va faol mehnat qilishga chorlaydi. ―Islohotlarning muvaffaqiyati har birimizning qo’limizda. O’zbekistonda yashovchi barcha aholining qo’lidadir. Mamlakatimizni erkin, boy ravnaq topayotgan mamlakat bo’lsin desak, farzandlarimiz baxtiyor va to’kin-sochin yashasin desak, islohotlarning ikkinchi bosqichida xam maqsad va vazifalarni amalga oshirish uchun butun kuch g`ayratimizni sarflamog`imiz darkor. Bu bosqich mamlakatimizning jadal rivojlanishi, uning qudrati xamda jaxon xalk ta`limiyatidagi obro’ e`tiborni kuchaytirish uchun mustahkam zamin yaratishga qaratilgandir. Ushbu maqsadlarga erishish bizning muqaddas burchimiz, kelajak avlodlar oldidagi ezgu 97 majburiyatimizdir.‖- deyilgan asarda. (I.A.Karimov. O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida.-Toshkent: O’zbekiston, 1995. 267 b.) SHunda mehnat ta`limi o’qituvchisi mazkur kursning davr talabiga binoan, o’quvchilarga davlatimiz oldida tutgan g`oyat muhim ishlab chiqarish bilan bog`liq vazifalar mamlakatni iqtisodiy, huquqiy va ijtimoiy isloh qilish, iqtisodiy munosabatlarni demokratiyalashtirish, kelajak poydevori bo’lmish yuksak ma`naviyatdan Vatan ravnaqi yulida foydalanish masalalarini ularga sodda va tushunadigan misollar bilan uyg`unlashtirgan holda tushuntiriladi. «Ta`lim to’g`risidagi» qonun va ―Kadrlar tayyorlash milliy dasturi‖ni qabul qilishdan maqsad, avvalgi 11 yillik ta`lim tizimi ilmiy jihatdan asoslab berilmaganligi yaqqol ko’zga tashlandi. Sababi, balog`atga etmagan, mustaqil mehnat faoliyatiga tayyorlanmagan yoshlar oldida ikkita ulkan xavf-xatar: ishlab chiqarish uchun keraksiz bo’lib qolish va kasb-hunar egallay olmasliklari mumkin. Amaldagi qonun va dasturlarini amalga oshirishning asosiy bo’g`inida uzluksiz ta`lim tizimi yotadi. Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|