J. Ataniyazov, E. Alimardonov, F. Hamidova xalqaro moliya bozori tahlili toshkent-2019

Bir valyutalardagi suzib yuruvchi foiz stavkalar almashinuvi (floating – for – 
floating) 
Tomonlardan biri ma’lum bir valyutadagi suzib yuruvchi foiz stavkasida 
aniqlangan summani boshqa bir suzib yuruvchi foiz stavkasidagi summaga almashtiradi. 
Bitimni tuzishda muddat, asosiy qarzning foiz to’lovlarini aniqlashda foydalaniladigan 
shartli summa inobatga olinadi. Masalan siz ushbu bilim orqali uch yil muddatga olingan 
1 mln. AQSh dollarlik kreditning USD LIBOR 1M bo’yicha to’lanadigan foizini USD 
TIBOR 1M suzuvchi foiz stavkasiga almashtirish imkoniyatiga ega bo’lasiz. Suzib 
yuruvchi foiz stavkalar almashinuvi turli indekslar orasidagi spredning (foiz stavkalar 
o’rtasidagi farqning) ko’payishi yoki kamayishi oqibatida yuzaga keladigan xatarlarni 
oldini olish va turli spekulyativ maqsadlari uchun ham foydalaniladi. Boshqa bir misol 
qilib, USD LIBOR 1M bo’yicha kredit foizini to’lovchi va USD TIBOR 1M + 5 foiz 
stavkasi bo’yicha o’z investitsiyasidan daromad oluvchi kompaniyani olish mumkin. 
Hozirda agar USD LIBOR 1M + 12 = USD TIBOR 1M bo’lsa, kompaniya foizlar 
o’rtasidagi farqdan sof daromadi shartli summaning 17 foiziga teng bo’ladi. Agar 
kompaniya USD TIBOR 1M + 5 foiz stavkasiga nisbatan USD LIBOR 1M foiz stavkasi 
ko’payadi, yoki USD LIBOR 1M foiz stavkasiga nisbatan USD TIBOR 1M foiz stavkasi 

---

176 
pasayadi deb hisoblasa, bunday holatda albatta xatarlardan qutilish chorasini izlaydi. 
Bunday xatardan qutilishning eng oddiy chorasi bu bir valyutalardagi suzib yuruvchi foiz 
stavkalar almashinuvi bo’yicha tuziladigan svop bitimi hisoblanadi. Natijada kompaniya 
ma’lum bir shartli summa bo’yicha USD TIBOR 1M + 5 foiz stavkada kredit bo’yicha 
to’lovlarni amalga oshirib, USD LIBOR 1M + 15 foiz stavkasida investitsiyalardan 
daromad ko’rishga foiz svopi orqali erishsa, ikki suzuvchi foiz stavkasini 
tenglashtiriuvchi 2 foizlik farq evaziga kompaniya oldidagi xatar bartaraf etiladi.
Floating – for – floatingsvoplar bir turdagi suzib yuruvchi foiz stavka bo’yicha turli 
sanalarda amalga oshiriladigan foizli to’lovlar o’rtasida va biznes kunlarini 
belgilanishidagi turli yondashuvlarni oldini olish uchun ham tuzilishi mumkin. Bu turdagi 
svoplar amaliyotda spekulyativ operatsiyalar uchun qo’llanilmasada, biroq korxona va 
tashkitotlar aktivlar va passivlarini boshqarishda muhim ahamiyat kasb etadi.