J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari


  Shugxart. W.F. A P u b lic C h o ice P erspective o f th e B a n k in g A ct o f 1933 /



Yüklə 3,72 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə19/170
tarix16.12.2023
ölçüsü3,72 Mb.
#180865
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   170
Xalqaro Moliya munjsabatlari. Ataniyazov J.X


Shugxart. W.F. A P u b lic C h o ice P erspective o f th e B a n k in g A ct o f 1933 /
C ato Journal, 1988. Vol.7. N o .3 . - P.606.

Р убц ов Б .Б. М и р ов ы е ф о н д о в ы е ры нки: п р обл ем ы и т е н д е н ц и и
разв ити я: Д и с с ... д ок . эк о н о м , наук. — М ., 2 0 0 0 . — С. 179.
46


transform atsiyalash, likvidlilikni boshqarish va yuqori foyda olish 
kabi im k on iyatlarn i berdi.
M urakkab tu zilm ali innovatsion moliyaviy m ah sulotlarn i ba- 
holash b o ‘yicha reyting ag en tliklarinin g m axsus m etodologiya- 
si yo‘q edi. A Q S H ning eng k atta iqtisodiyotga ega ekanligi va 
likvidliligi, rezerv valutani em issiya qilishi kabi o m illar u ning 
xolis reytingga ega bo'lm agan (aksariyat hollarda A AA ) ipoteka 
qim m atli qog'ozlarining xaridorgir bo'lib ketishini ta ’m inladi.
G lobal moliyaviy in qirozning institutsional om illari sifatida 
quyidagilarni alohida ajratib ko‘rsatish m um kin:
— moliyaviy m uassasalar: risk va likvidlilikni boshqarish 
m exan izm in in g zaifligi, moliyaviy m uassasalarning boshqaruvi 
va kengashlari to m o n id an riskni boshqarishga m as’uliyat bilan 
yon d ashm aganliklari, riskni boshqarish m o d ellarin in g m urak ­
kab moliyaviy m ahsu lo tlarn in g xususiyatlarini o ‘zida m ujassam - 
lashtirm aganligi;
— reyting agentliklari va tashqi auditorlar: ularn in g m odellari 
va baholash m etodlari moliyaviy innovatsiyalarga oid moliyaviy 
risklarni yetarli darajada baholash im koniyatini berm adi;
— tartibga soluvchi organlar: moliyaviy barqarorlik davrlari- 
d a moliyaviy innovatsiyalarni sam arali tartibga solish qoidalari, 
m e ’yorlari va m ezonlari ishlab chiqilm adi, ipoteka qim m atli 
qog'ozlari va boshqa innovatsion m urakkab tuzilm ali moliyaviy 
m ah sulotlarn i sam arali m onitoring qilish tizim i shakllantirilm adi.
Shuningdek, A Q SH da uy-joy xarid qilishga bo‘lgan talab n in g
keskin oshishi negizida yotgan o m illarn i ham e ’tibordan chetda 
q o ldirm aslik lozim . Yangi uy-joy xaridorlarini jalb etish va uy- 
joyga b o ‘lgan talabni rag‘b atlantirish m aqsadida qator b an k lar 
to ‘lovga layoqatsiz bo ‘lgan xaridorlarga h am ipoteka kred itlarin i 
ta q d im etishdi. B inobarin, uy-joy bah o sinin g m uttasil oshishi va 
sh u n ing hisobiga kreditlarni qoplashga u la rn in g ishonchi kom il 
edi.
Ipoteka k red itlarin i taq d im etuvchi kredit 
m uassasala- 
ri o ‘zlarin in g kredit berish stan d a rtlarin i so d dalash tird ilar va
47


«N INJA » kreditlarini yo‘lga qo ‘yishdi. «NINJA» (N o Incom e, 
N o Job or Assets) k reditlari «darom adsiz, ishsiz yoki aktivlarsiz» 
m ijozlarga beriladigan kreditlardir. Ushbu kreditlarni berishda 
mijoz daro m ad larin in g tasdiqlan ish i ham talab etilm aydi, ya’ni 
mijoz daro m ad larin i qancha ko‘rsatsa, shundayligicha m a’lum ot 
uchun qabul qilinadi.
Shunday qilib, AQSH ipoteka inqirozining um um iy sabablari 
sifatida quyidagilarni keltirish m um kin:
— n o stan d art kreditlar h ajm inin g ortishi;
— moliyaviy retsessiya sharoitida yuqori riskli (ishonchsiz) 
qarz oluvchilar o ‘rtasida k reditni qaytarm aslik holatlari sonining 
ortishi;
— ko‘chm as m ulkka investitsiya qilish m aqsadida olingan ip o ­
teka kreditlari hajm ining o ‘sishi;
— ko‘chm as m ulk bahosining pasayishi va ipoteka kreditlari 
garov ta ’m in o tin in g yom onlashuvi;
— kreditorlar to m o n id an
n o stan d art kreditlarga bo‘lgan 
o ‘sayotgan talabni qondirish m aqsadida qisqa m uddatli yuqori 
darom adli ipoteka qim m atli qog‘ozlarini m uom alaga chiqarish 
orqali moliyaviy resurslarning shakllantirilishi;
— F annie M ae va Freddie M asning n ostan d art kreditlar b o - 
zorini rag‘batlantirishdagi faolligi;
— n o stan d art ipoteka qim m atli qog‘ozlari jozibadorligining 
pasayishi;
— reyting agentliklari to m o n id an no standart kreditlar riski- 
ning past baholanishi va bunday kreditlar bilan ta’m inlangan 
qim m atli qog‘ozlarga yuqori reyting berilishi.
G lobal moliyaviy inqiroz quyidagi bosqichlar orqali rivojlandi 
(3.1-rasmga qarang).
3.1-rasm dan ko‘rish m u m k in k i, AQSH ipoteka bozoridagi 
kreditlash sam aradorligining pasayishi dastavval kredit b o zo rid a­
gi tanglik holatiga, so‘ngra jah o n d ag i kredit tangligi va likvidlilik 
m u am m o larin in g chuqurlashuviga olib kelgan. Bu esa, o ‘z nav- 
batida, m am lakatlar iqtisodiyotida pul m assasining qisqarishi,
48


foiz stavkalarining oshishiga va shuning asosida ja h o n d a to ‘lovga 
qobil talab ning kam ayishiga sabab bo‘lgan. Talabning kam ayishi 
esa, iqtisodiy faollik va ishlab chiqarish hajm ining qisqarishiga, 
pirovardida dunyo m am lakatlarid a iqtisodiy retsessiyani keltirib 
chiqargan.
A Q S H i p o t e k a b o z o r i d a g i k r e d i t l a s h f ao liya ti s a m a r a d o r l i g i n i n g p a s a y ish i
A Q S H k r e d i t b o z o r i d a t a n g l i k n i n g y u z a g a k e lish i
J a h o n d a k r e d i t t a n g l i g i va l i k v i d l ik m u a m m o l a r i n i n g y u z a g a ke lish
B a n k l a r va y i r ik k o r p o r a t i v m i j o z l a r iikv id lil ig i va to 'l o v q o b i l i y a t i n i n g
k e s k i n p a s a y i sh i
D u n y o m a m a l a k a t l a r i i q t i s o d i y o t i d a p u l m a s s a s i n i n g q i s q a r i s h i
F o i z s t a v k a l a r i n i n g o s h i s h i
J a h o n i q t i s o d i y o t i d a t o 'I o v g a q o b il t a l a b n i n g k a m a y i s h i
I q t is o d i y f a o l l i k n i n g p a s a y i s h i va i s h l a b c h i q a r i s h h a j m i n i n g q i s q a r i s h i
D u n y o m a m l a k a t l a r i d a i q t i s o d i y r e t s e s s i y a s i n i n g y u z a g a keli shi

Yüklə 3,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   170




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin