J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari


 .4 . Transm illiy k orp oratsiyalar faoiiyati rivojlanishimng



Yüklə 3,72 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə65/170
tarix16.12.2023
ölçüsü3,72 Mb.
#180865
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   170
Xalqaro Moliya munjsabatlari. Ataniyazov J.X

8 .4 . Transm illiy k orp oratsiyalar faoiiyati rivojlanishimng 
zamonaviy tendensiyalari
Z am o n aviy m illiy iqtisodiy t iz im n in g va jah o n iqtisodiyoti- 
n in g m u h im xu su siyati bo‘lib, xo‘j a l i k fao liy atin in g turli so h ala - 
rida ishlab ch iq arish va kapital to‘p la n is h in in g ja d a lla s h g a n
o£sishi hisoblanadi.
Z am onaviy korporatsiyalar shubhasiz, m am la k a td a va jah o n d a 
y irik iqtisodiy va m oliyaviy m ark azga aylan ish i m u m kin . U larn in g
m illiy va jah o n iqtisodiyotiga qo‘shadigan hissasi yangi iqtisodiy 
hu d u d n in g tashkil topishida, m illiy va jah o n m oliya bozorlarini 
rivojlanishida m u h im a h a m iy a tg a ega. Y irik korporatsiyalarning 
sotish hajm i dunyo ning ko‘plab m a m la k a tla ri Y 1M h ajm idan 
oshib ketadi. D unyodagi ik k i y u z ta yirik tra n sm illiy ko m pani- 
y a la r n in g u m u m iy sotish h ajm i A Q SH , Yaponiya, G crm a n iya . 
Fran siya, B u yu k B ritaniya, Italiya, X R R , B raziliya, K anada, 1s- 
p a n iy a d a n tashqari barcha m a m la k a t la r n in g Y1M h ajm idan or- 
tiqdir. Oxirgi 25 y ild a ushbu ko‘rsatkich m azk u r tu z ilm a la r uchun 
ish ch ilar soni 14,4 foizga oshgani holda deyarli 4 m arta ko‘p ay g an 22.
22 
Ф едорович В.О. Крупные корпоративные образования: концентрация
факторов производства и экон ом и ческ и й рост //А валь. Сибирская
ф инансовая школа. — 2005. — N 1.
203


M a ’lu m k i, T M K la r zam onaviy ja h o n xo‘ja lig in in g m u h im
ishtirok chilariga aylanib borm oqda. San o ati rivojlangan davlat- 
lar uchun ay n an T M K la r in in g xorijdagi faoliyati u la rn in g tashqi 
iqtisodiy a lo q a la rin in g x a rak terin i b elgilab beradi. Bu d avlatlar 
eksportida m illiy ko rn p an iyalarn in g o ‘z la rin i xorijdagi filia lla rig a
tovar yetkazib berishlari va x iz m at k o ‘rsatish larin in g ulushi kat- 
tadir.
Jah on m a m la k a tla rid a T M K l a r n in g xorijiy bo‘lin m a la ri to- 
m o n id a n ishlab chiqarish faoliyatini kengaytirishga h a m d a u lar 
faoliyat yuritayo tgan m a m la k a tla rd a g i m ah su lo tlarga boMgan 
ichki talab d ara jasin i d o im iy o‘rgan ib borishga alo h ida e ’tibor 
qaratilrnoqda. T M K la r o‘z faoliyatlarini m illiy iqtisodiyotlardagi 
ich ki talab darajasiga mos holda muvofiqlashtirib borm oqdalar. 
Bu holat u la rn in g eksport va sotish h a jm in in g oshishiga ijobiy 
ta ’sir ko‘rsatadi.
Hozirgi davrda k o rp o ratsiyalarn in g tra n sm illiylash u v ja ra y o n i 
kuchayib bormoqda. M ohiyatiga ko‘ra, ko rporatsiyalarn ing xorij­
dagi mahsulot va xi/m atlar ishlab ch iq arish ja ra y o n id a g i ishtiro- 
ki transm i 11 iylashish darajasin i ifodalaydi. K o rp o ratsiyalarin in g 
tra n sm illiylash u v in i aniqlash uchun m axsus tra n sm illiylash u v in - 
dc ks id a n foyd a 1 a n i 1 a d i .
T ran sm illiy lash u v indeksi q u yid a g i form ulaga asosan hisobla- 
nadi:
1> = 1/3 (A,/A + R j/ R + S,/S) 

100 %,
B un da, IT — tra n sm illiylash u v indeksi, %; A , — xorijiy aktiv- 
lar; A — u m u m iy aktivlar; R , — xorijiy filia lla rd a m ahsulot va 
x iz m a tla r sotish hajmi; R — m ahsulot va x iz m a tla r sotishning 
u m u m iy hajm i; S, — xorijdagi shtatlar (ish o ‘rin la ri); S — kom- 
p an iya ish c h ila rin in g u m u m iy shtati.
Z am onaviy T M K la r faoliyatida q u yid agi asosiy tendensiyalar 
k u z atilm o q d a:
— 
ak tiv larn in g u m u m iy h ajm id a xorijiy aktivlar ulushiga ko‘ra 
ta sn ifla sh d a A Q S H n in g T M K la r i y e ta k c h ilik qilish m o q d a;
204


— Y ap o n iya T M K l a r in in g faoliyati 1970—1 9 8 0 -y illard a boshqa 
T M K l a r g a n isb atan b irm u n c h a barqaror bo‘lgan , lekin u m u m iy
holda hozirgi vaqtda h a m u la r T M K l a r raqob atlashuvida o ‘z in in g
m u s ta h k a m o‘rn in i e g a lla b k e lish m o q d a;
— hozirgi davrda X itoy T M K la r i ja d a l s u r ’atlard a o‘z faoli- 
y a tla r in i 
k e n g a y tirm o q d a , 
sh u n in gd ek , 
T M K l a r fao liy atin i 
rivojlantirish ga q a ra tilg a n faol ta d b irlarn i a m a lg a oshirayotgan 
m a m la k a t la r qatoriga B ra z iliy a , Jan u b iy Koreya, H indiston va 
M a la y z iy a n i kiritish m u m k in ;
— Yevropa T M K l a r i m a s h in a so z lik , elektro texn ik a, av to m o - 
b ilso zlik, farm atse v tik a san o ati kabi y ir ik x a rajatlar talab etuvchi 
so h ala rd agi ilm iy tadqiqot va is h la n m a la r n i rivojlantirish ga alo - 
hida e ’tibor b e rish m o qd a ;
— T arm o q tarkibi n uqtayi n az a rid an eng yuqori tr a n s m illiy - 
lashuv in d e k sin i k iin y o va farm atsevtik a sanoatidagi T M K la r , 
un d an keyin gi o 'r in la r n i oziq-ovqat va elektro n ik a sanoati ega l- 
lash gan , eng past indeks esa savdo k o m p an iy alarig a tegishlidir.

Yüklə 3,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   170




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin