Reja: Xayol va uning fiziologik asosi haqida tushuncha

Hayol haqida tushuncha
Reja:
1. Xayol va uning fiziologik asosi haqida tushuncha.
2. Xayol turlari va jarayonlari.
3. Xayol va ijodkorlik.
4. Xayolning individual xususiyatlari va rivojlanishi
Hayol deb odamning ongida ilgaridan bor bo'lgan va?tli alo?alarning (associaciyalarni) ?aytadan tiklanishi va bir-biri bilan yangicha ?o'shilishi or?ali narsa va ?odisalarning yangi obrazlarini ?osil ?ilishga aytiladi.
Hayolning nerv fiziologik asosida ?am miyaning po'stida ilgari ?osil ?ilingan va?tli alo?alarning (associaciyalarning) yana ?ayta tiklanib, bir-biri bilan yangicha ?o'shilish jarayoni yotadi. Shuni ?am aytish kerakki, bosh miya yarim sharlarida ilgari ?osil ?ilingan va?tli alo?alar birin-ketin tiklanadilar va binobarin ularning ?o'shilishlari ?am asta-sekin yuzaga keladi. Ana shuning natijasida bosh miyaning po'stida inson o'z shahsiy ?ayotida ?ech ?achon idrok ?ilmagan narsalarning obrazlari paydo bo'ladi. Bu obrazlarning ko'pi vo?elikka mutla?o to'?ri kelmaydi va natijada tormozlanib ?oladilar. Bosh?a birlari esa vo?elikka to'?ri kelganligi ?amda inson faoliyati uchun miyadan yangi imkoniyatlar ochib bergani tufayli amaliy faoliyat natijalari bilan musta?kamlanadilar.
Hayol jarayonlari sifatida ?uyidagilar ajratib ko'rsatiladi:
Agglyutinaciya – «elimlash» degan ma'noni bildirib, unda turli ?ismlarni bitta ?ilib yangi obraz yaratiladi. Masalan: yalmo?iz kampir, suv parisi, kentavr, ssfinks obrazlari va bosh?alar
Giperbolizaciya – obrazlarni kattalashtirish yoki kichiklashtirish shuningdek, alo?ida ?ismlarni o'zgartirishdir. Masalan: Gulliver, liliput, Alpomish, Rustam pa?lavon obrazlari kabilar
Tizimlashtirish – o'hshatish or?ali ayrim tasavvurlarni ular orasidagi far?larni silli?lash; tipiklashtirish-bir hil obrazlarni ?aytarilishi bo'lib, ?ar bir davr uchun tipik bo'lgan obrazlarni yaratish Masalan: A.Ka??or ?ikoyalari («O'?ri», «Bemor») A.?odiriy («O'tgan kunlar») romani kabilar.
Akcentlashtirish – ayrim belgilarni ta'kidlash or?ali obrazlar yaratish Masalan: o'rto?lik ?azillari. Akcentlashtirish badiiy adabiyotlarda juda ko'p ?o'llaniladi
Hayol jarayonida hayol tasavvurlarining hotira tasavvuridan far?i mu?im a?amiyatga ega.
Hayol tasavvurlari ongda paydo bo'ladi va bar?aror bo'ladi.
Hotira tasavvuridagi narsa doimo tanish narsadek ?is ?ilinadi. Hayol tasavvurlari esa yangilikni ?is ?ilish tuy?ularini beradi.
Hayol tasavvurlari insonning ?izi?ish va ideallari bilan bo?li? bo'lgani sababli yangilikni ?is ?ilish tuy?ulari o?ibatida vujudga keladi.