Jahon adabiyoti: mod е rnizm va postmod
Yüklə 1,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Umarali NORMATOV:
An’anaviy aruz, barmoqdagi she’riyatdan farqli o‘laroq, modern she’rda uch unsur – original poetik fikr, tuyg‘u, manzara ohangi, ya’ni o‘sha uch unsurdan tug‘ilgan ohang hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Aruz va barmoqdagi she’riy ritmika – ohangni bel- gilaydigan hijo, turoq, bahr, qofiya kabi qat’iy talablar bu yerda o‘z ahamiyatini deyarli yo‘qotadi. Biroq haqiqiy modern she’r ohangdorlik bobida an’anaviy aruz yoki barmoqdan aslo qolishmaydi. Qaltis va qiyin joyi shun- daki, bu yerda aruz yoki barmoqdagi kabi ohangni vu- judga keltiradigan tayyor andoza – me’yorlar yo‘q hisob, bor bo‘lsa ham, ilmiy kashf etilmagan. Bu ohangni faqat qalb ko‘zi orqali tuyish, his etish, undan zavqlanish mum- kin, xolos. Modern she’r hatto an’anaviy shaklda yozil- ganda ham hijo, turoq, qofiyadan hosil bo‘ladigan ohang emas, ayni o‘sha original poetik fikr, tuyg‘u, manzara, ular harakatidan vujudga keladigan ohang o‘quvchi qalbida aks sado beradi. Faxriyorning «Kuz yomg‘iri» turkumidagi mana bu man zara ohangiga e’tibor bering: Xazonlar ergashdi armon xayliga, Kuz vido istadi ko‘ngil mayliga, Yomg‘irlar yog‘adi hijron saylida, Kuz yomg‘iri, Hijron yomg‘iri. Kuz, xazon fasli bilan bog‘liq mungli-hazin kayfiyat, betinim yog‘ayotgan hijron yomg‘iri, uning dardli sado- si bilan qo‘shilgan g‘aroyib, o‘ta ma’yus, munis bir mu- siqiy ohangni vujudga keltiradi; kuzning ko‘ngil mayliga vido istashi, buning ustiga, «hijron saylida» yomg‘irning savalashi she’rdagi ma’yus tuyg‘u musiqasini avj parda- larga ko‘taradi. She’rning keyingi bandidagi bir qarashda xalqona, sho‘x, quvnoq tuyulgan misralar hissiy ohangi jihatidan butunlay o‘zgacha – yangicha: Na ko‘z – tikarga, na umid – bog‘larga, Na so‘z – aytarga, na dimog‘ – chog‘larga, Na gul – sevarga, na ko‘ngil – dog‘larga, Kuz yomg‘iri, Hijron yomg‘iri. Quvnoq satrlar bag‘ridan sizib chiqayotgan mungni sezib-tuyib turgan bo‘lishingiz kerak... 172 173 Shoirning qator she’rlarida keraksiz, ortiqcha, o‘rinsiz tuyulgan tinish belgilari, ayniqsa, tire, vergul bu yerda fikr, tuyg‘u izhori-ifodasi uchun zaruriy element, poetik vositaga aylanadi. Ehtimol, misralardagi gap tuzilishi qo- idaga unchalik mos emasdir, biroq «qoidaga uncha mos bo‘lmagan» ana shu misralar lirik qahramon ko‘nglida- gi asov tuyg‘ular, kechinmalar ifodasiga nihoyatda mos. Buni chinakam poetik ixtiro deyish mumkin. Shu kabi eng yaxshi asarlar bugungi modern she’riyatida poetik ohang masalasini tadqiq etish uchun yetarli asos bo‘la oladi deb o‘ylayman. Yüklə 1,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|