Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

postindustrial turlari mavjudligi haqida tasawur shakllangan. Dunyoda sanoat 
taraqqiyoti yuz bergan XVIII-XIX asrlargacha bo’lgan davrda iqtisodiyotning agrar 
turi hukmron edi. Keyinchalik, sanoatturining ahamiyati osha bordi va bu jarayon 
bugun ham davom etayapti. Shu bilan birga dunyo miqyosida iqtisodiy faol 
aholining salkam yarmi qishloq xjaligida band ekanligini esdan chiqarmaslik 
lozim. Rivojlanayotgan mamlakatlarda band bo’lgan aholining deyarli 60 foizi 
qishloq xjaligiga tg’ri keladi, qoloq mamlakatlarda undan ham yuqori.
Hozirgi vaqtda Yevropa, Shimoliy Amerika mamlakatlarida hamda 
Yaponiyada sanoat va qurilish tarmoqlariga jami band aholining 30-38 foizi 
tg’ri keladi. Germaniya va Shvetsariyada bu ko’rsatkich 40-43 foizga teng.
FTI kengayishi va chuqurlashishi natijasida dunyodagi kpchilik, asosan 
iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda iqtisodiyotning yangi postindustrial turi 
shakllana boshladi. Bunday turda noishlab chiqarish tarmoqlari, ayniqsa xizmat 
krsatish sohasi tez rivojlana boshladi.
Lekin, shularning barchasi fan talab etuvchi ishlab chiqarishning rivojlanishi, 
ilmiy-tadqiqot ishlarining keng miqyosda amalga oshirilishi, jamiyat ilmiy va 
ta’lim, ilmiy-texnik salohiyatining keskin o’sishi bilan bog’langan.
Postindustrial mamlakatlar qatoriga arbiy, Janubiy va Shimoliy Yevropa 
mamlakatlari, AQSh, Kanada, Avstraliya, Yaponiya hamda Argentina, Liviya va 
boshqa davlatlar kiradi. Ularga noishlab chiqarish sohasiga jami band aholining 
50-70 foizi to’g’ri keladi.1
Rivojlanayotgan mamlakatlarning ayrimlarida ham noishlab chiqarish 
sohasi yuqori darajada rivojlangan. Shular qatoriga ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish 
borasida katta yutuqlarga erishgan (Argentina, Meksika, Braziliya, Chili, Koreya