Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

va geografiyasini tez o’zgarishiga olib kelmoqda.
Sanoat ishlab chiqarish vositalarini va iste’mol buyumlarini ishlab 
chiqaruvchi tarmoqlarga blinadi.
Shuningdek, sanoat quyidagi ikki katta tarmoqqa blinadi:
1) qazib oluvchi sanoat (tabiatdagi mavjud boyliklami qazib oladi, tayyorlaydi; 
masalan: ko’mir, neft, metall rudasi, o’rmon, baliq ovlash va h.k.).
2) ishlab chiqaruvchi sanoat, sanoatning zida undirilgan, qishloq 
xjaligida ishlab chiqarilgan moddiy resurslarni qayta ishlaydi.
Hozirgi vaqtda rivojlangan mamlakatlarda qazib oluvchi sanoat salmog’i 
10 foiz ni, ishlab beruvchi sanoat salmog’i esa 90 foizni tashkil etadi.
Jahon sanoatining turli mamlakatlarda rivojlanishiga va joylanishiga 
asosan quyidagi ikki omil hal qiluvchi ta’sir koYsatadi:
1) tabiiy sharoit va tabiiy resurslar.
2) ijtimoiy-iqtisodiy omillar.
Tabiiy sharoit va tabiiy resurslardan foydalanish hamisha ishlab chiqarish 
kuchlarining rivojlanish darajasi, fan va texnika taraqqiyotiga bog’liq bHb keladi.
Jahon fani va texnikasining txtovsiz taraqqiyoti insonning tabiatdan 
foydalanish imkoniyatlarini oshirmoqda, ishlab chiqarish kuchlarini 
takomillashtirishga, uning tabiiy omillarga qaramligini kamaytirmoqda. Yadro, 
quyosh, qalqish energiyalaridan foydalanishning keng ylga qyilishi natijasida 
sanoatning tabiiy energiya manbalariga bog’liq ravishda joylanishi barham 
topmoqda. Bu ynalishda fan-texnika inqilobining quyidagi yutuqlari ayniqsa 
katta ahamiyatga ega bo’lmoqda.
Sanoatni joylashtirishda awalo ishlab chiqarish xarajatlariga tg’ridan- 
to’g’ri ta’sir krsatuvchi tabiiy omillardan xom ashyo bazalarining sharoitlari 
alohida ahamiyat kasb etadi. Bular:
a) xom ashyo manbalarining yaqinligi;