Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

tropik va subtropik hududlarda yashagan, keyinchalik Yerdagi iqlim keskin sovub 
ketishi va ikkinchi tomondan aanaviy tirik resurslar bilan ta’minlanmaslik 
kuchayib borishi oqibatida odamlar hamjamiyati murakkab turmush shart- 
sharoitiga moslashishiga majbur blgan.
0’rta va kechki paleolit davrida (40-12 ming yil awal) Yer iqlimining keskin 
o’zgarib turishi (Vyumr muzlashi va muzliklararo davrlar) va butun geografik 
muhit, 
0
’simlik va hayvonot resurslarining mutanosib zgarishi odam 
evolyutsiyasini tezlashtirdi. Nafaqat eng kuchli, chaqqon va chidamli odamlar, 
balki eng awalo aqlli va uddaburon odamlar tirik qolib, avlodini davom ettirish
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

imkoniga ega edi. Yer yuzida sapientatsiya jarayoni - insonning zamonaviy 
biologik turi - Homo sapiens (oqil odam) vujudga kelishi boshlandi. Bu jarayon 
dastlab 0 ’rta Yer dengizi sharqiy yarmidagi o’choqlarda va Janubiy-g’arbiy 
Osiyoda paydo bldi, sngra butun Qadimgi dunyo bylab tarqala boshladi. 
Bu davrga oid qazilma yodgorliklar (neontroplar) odamlar hayotidagi yirik ijobiy 
siljishlardan dalolat beradi. Populyatsiyalarning tdasimon bosqichi o’rniga 
tartibli urug’chilik shakli keladi, unga odatda ona boshchilik qiladi (matriarxat -  
ona urug’i davri). Odam g’ordan chiqadi, jamoa bo’lib, qo’l ostidagi narsalarda 
uy-joyni jadal qurish texnoiogiyasini egallaydi, harakatlanish erkinligiga ega 
bladi, ov izlab va yaxshi turmush sharoitini topish maqsadida kchib yuradi. 
Ovga baliqchilik, mollyuskalarovlash qo’shiladi, tosh nayzali o’q-yoy paydo bo’ladi, 
suyak chig’anoq va qattiq yog’ochdan yasalgan baliqchilik asboblari paydo 
bladi. Tosh qurollarga ishlov beriladi, ular yiladi, teridan tikilgan dastlabki