Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

tashlamasligi» shart, aks holda tovar sotuvchi kasod bo’ladi. Geografik mehnat 
taqsimoti - tovar ishlab chiqarish va ayirboshlash bilan bog’liq blgan kishilik 
jamiyati rivojlanishining natijasidir.
Xalqaro geografik mehnat taqsimoti ayrim mamlakatlarning ma’lum turdagi 
mahsulotlar ishlab chiqarish va xizmat krsatishiga hamda ular bilan keyinchalik 
ayirboshlashga ixtisoslashuvni anglatadi.
Geografik mehnat taqsimotining eng muhim natijasi - bu xalqaro 
ixtisoslashuv tarmog’idir. Ayrim mamlakatlarning ma’lum turdagi mahsulotlarni 
ishlab chiqarish va xizmat krsatishga ixtisoslashuvi ularni zining ichki 
ehtiyojlaridan ortiqcha miqdorda ishlab chiqarishni taqozo etadi. Shuning 
oqibatida xalqaro ixtisoslashuv tarmoqlari, ya’ni eksportbop mahsulotlar ishlab 
chiqaruvchi hamda mamlakatning xalqaro geografik mehnat taqsimotidagi o’rnini 
aniqlab beruvchi tarmoqlar shakllanadi.
Xalqaro ixtisoslashuv xalqaro miqyosda tovarlar va xizmatlar bilan 
ayirboshlash zaruriyatini keltirib chiqaradi. Ushbu ayirboshlash xalqaro iqtisodiy 
aloqalarning rivojlanishida, eksport-import hajmining sishida hamda tovar 
ishlab chiqarilgan joy bilan u iste’mol qilingan joy o’rtasida doimo malum 
miqdorda hududiy farqning mavjudligida z ifodasini topadi.
AQSh va Yaponiya o’zlari ishlab chiqargan avtomobillarning yarmidan ortiq 
qismini eksport qiladi. Avtomobil sanoati shu mamlakatlarning xalqaro 
ixtisoslashgan tarmog’idir. Kanada don yetishtirish byicha dunyoda beshinchi- 
oltinchi rinlarni egallagani holda uni eksport qilishda AQShdan keyin ikkinchi 
o’rinni egallaydi. Donchilik Kanadaning xalqaro ixtisoslashgan tarmog’idir.
Shunday qilib, XIX asrning ikkinchi yarmida keng miqyosda temir yllarining 
barpo qilinishi va suv transportining ildam sur^atlar bilan rivojlanishi quruqliklar