Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

tarixini o’z ichiga oladi, chunki jahon xjaligi ishlab chiqarish kuchlarining ming 
yillar davomidagi evolyutsiyasining natijasidir. Shu nuqtai nazardan jahon xjaligi 
tarixiy kategoriyadir. Jahon xjaligining shakllanishi va rivojlanishi jarayonlarini 
ziga xos xususiyatlar bilan ifodalanuvchi ayrim bosqichlarga taqsimlash 
mumkin. Birinchi va eng uzoq davrni z ichiga olgan jahon xjaligi belgilari, 
xususiyatlari shakllana boshlagan bosqich buyuk geografik kashfiyotlar davrigacha 
davom etgan. Buyuk geografik kashfiyotlar natijasida xalqaro savdo Yevropa va 
Osiyodan keyin Yer sharining boshqa regionlari va qit'alarini ham qamrab oldi. 
Qifalar, regionlar o’rtasida mahsulotlarni ayirboshlash jahon bozorini vujudga 
keltirdi. Ushbu bozor transport, ayniqsa, dengiz transporti rivojlanishi munosabati 
bilan yana ham kengaydi, chunki dengiz transporti barcha materiklarni 
birlashtirishga imkon berdi. Jahon xjaligi XX asr arafasida tla-tkis shakllanib 
bo’ldi, hamda ushbu asrning birinchi yarmida uning rivojlanishi ayrim hududlarni 
qamrab olish hisobiga amalga oshdi. XX asrning ikkinchi yarmida esa jahon 
xo’jaligining rivojlanishi asosan tarkibining takomillashtirilishini ta’minladi.
Jahon xo’jaligi iqtisodiy kategoriyadir, chunki uning to^gYisidagi tushuncha 
ijtimoiy mehnat taqsimoti tushunchasi, xo’jalik aloqalarining baynalmilallashishi 
hamda xalqaro iqtisodiy integratsiyalanishi bilan aloqadordir.
Jahon xjaligi geografik kategoriyadir, chunki uni geografik nuqtai nazardan 
kam deganda uch daraja miqyosida tadqiq etishni nazarda tutiladi:
1) jahon xjaligining umumiy geografiyasi;
2) uning tarmoqlari geografiyasi;
3) yirik regionlar va subregionlar geografiyasi.
Jahon xjaligining shakllanishi va rivojlanishida xalqaro geografik mehnat