Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

taqsimlash, qshni xalqlar bilan savdo-sotiq qilish uchun yo’llar tkazish bilan 
birga takomillashib borgan) yakka hokimlik rnatadi.
Harbiy ylboshchilar, so’ngra paydo blgan hukmron sulolalar ayni paytda 
eng yirik mulkdor va quldor ham blgan. Ulaming saroylari yonida zodagonlar 
joylasha boshlagan va diniy markazlar paydo bo’lgan. Bunday markazlarda bir 
paytda bir necha xudoga atalgan ibodatxona joy olar edi, harbiylar ham shu 
yerda istiqomat qilgan, nariroqda esa - hunarmandlar, savdogarlar, ularning 
atrofida va ayni paytda perimetriga ko’ra yaratilgan istihkomlarda - erkin 
dehqonlar yashagan va ularning dalalari ufqgacha cho’zilib ketgan. Shu tarzda 
davlat-shaharlar paydo bldi va ular Yer yuzidagi eng qadimgi madaniyatlarga 
zamin yaratdi.
Amalda deyarli barcha avtoxton madaniyatlar simliklarni 
madaniylashtirishning birinchi choqlarida paydo bo’lgan, ammo shaharlar 
vujudga kelgach, dehqonchilik qulay joylarda jamlana boshladi. Qadim 
Dunyoning buyuk tarixiy daryolari - Nil, Dajla va Furot, Hind va Gang, Xuanxe -  
dehqonchilik madaniyatlari rivojlanishi va madaniyatlar shakllanishini 
jadallashtiruvchi muhim omil bo’ldi.
Eramizdan avvalgi IV ming yillikda Misr va Mesopotamiyada (Shumer) 
podsholik-shaharlar paydo bo’ldi. Eramizdan avvalgi III ming yillikda - egey- 
ellin madaniyati va Xarappa va Moxenjo-Daro (Hind vodiysi) davlat -shaharlari, 
eramizdan awalgi II ming yillikda - Xuanxe vodiysida In podsholigi paydo bldi.
Shubhasiz, eng qadimgi madaniyatlarning shakklanishida ularning 
geografik joylashuvi muhim ahamiyatga ega blgan. Dastlabki uchta davlat 
uchta qit’a tutashgan joyda, inson sapientatsiyasi chog’ida, xalqlar 
harakatlanadigan asosiy chorrahalarda vujudga kelgan. Ushbu uchta