Jahon tarixi

K om m unistik ja m iy a t (lotincha — kom m unist —
«umumiy» degani) — bu ishlab chiqarish vositalari ja -
m oaning um um iy m u lki b o ‘lgan, xususiy m ulk b o ‘l-
maydigan, jam iyat a ’zolarining ijtimoiy tengligi asosida
quriladigan ijtimoiy va iqtisodiy tuzum.
Savol va topshiriqlar
1. «Ijtimoiy ta ’limot» tushunchasiga izoh bering.
2. Turli xii maqsad va yo ‘nalishdagi ijtimoiy harakatlamingpaydo
bo'lishiga nimalar sabab bo ‘lgan edi?
3. Liberalizm haqida so ‘zlab bering. Konservatiz/n haqida nimalami bilib
oldingiz?
4. Utopik sotsialistlar qanday jamiyatni adolatli jam iyat deb hisob-
laganlar?
5. К Marks va F.Engelslar kommunistik jamiyat haqida qanday g'oyalami
ilgari suigan ?
Mustaqil ish
Quyidagi jadvalni t o ‘Id iring
(Ijtimoiy-siyosiy ta’limotlaming bir-biridan farqlarini aniqlang)
T.r.
Liberalizm
Konservatizm
Utopik sotsiaiizm
M arksizm
146

---

VII BOB. XVII XIX ASRIARNING 60-YILLARIDA
ILM-FAN, ADABIYOT VA SAN’AT
40-§. Ilm-fan taraqqiyoti
Aniq fanlar daholari. 
XVII—XVIII asrlarning bosh- 
larida aniq fanlar sohasida katta muvaffaqiyatlarga eri- 
shildi. Bu muvaffaqiyatlar, birinchi navbatda, ingliz 
olimi I. Nyuton (1642—1727) va nemis olimi G.V. Leybnis 
(1646—1716) nomlari bilan bog‘liq. I. Nyuton 14 yoshga kirga- 
nida fan uning asosiy mashg‘ulotiga aylandi. Uning fizika 
fani taraqqiyotiga qo‘shgan hissasi butun olam tortishish, 
mexanik harakat va nurning tarqalish qonunlarini kashf etgan- 
ligi bilan belgilanadi.
Topshiriq
Bu u c h q o n u n n in g m a zm u n i va a h a m iy a tin i fizika
o ‘qituvchingizdan so‘rab bilib oling.
I. Nyuton 1671-yilda shisha linzani, 
eng katta teleskoplardan ko‘ra osmon 
jismlarini yaxshiroq ko‘rsatadigan kich- 
kina oynali teleskopni ham ixtiro qil- 
di. Shu tariqa olim yulduzlar olamini 
odamlarga yanada «yaqinlashtirdi». Fan 
sohasida erishgan katta muvaffaqiyatlari 
uchun 30 yoshga ham toMmagan I. Nyu­
ton Qirollik jamiyati a’zosi (akademik) 
etib saylandi.
G.V. Leybnis 15 yoshida universitet 
talabasi bo‘ldi. U faylasuf, matematik va 
tarixchi olim bo‘lib yetishdi.
1700-yilda Berlin Fanlar akademiyasiga asos soldi va uning 
birinchi prezidenti etib saylandi. U: «Umumiy, zaruriy bilim- 
ning asosi faqat aql boMishi mumkin», — deb yozgan edi. 
Matematikada esa differensial va integral hisoblashni kashf 
etdi. Katta sonlarni hisoblash mashinasini va mayatnikli soatni 
yaratdi.