Жаxон географияси маърузалар

Oltin qazib olish 1993 yil t.hisobida: 
1.JAR-614 6.Rossiya-150 
2.AQSH-331 7.Braziliya-80 
3.Avstraliya-248 8.O’zbekiston-75 
4.Xitoy-160 9.Papua Yangi Gvineyasi-61 
5.Kanada-153 10.Gana-39. 
Mavzu: Jahon energetika sanoati. 
Yoqilg’i-energetika jahon xo’jaligining tarixiy taraqqiyotida muhim ahamiyatga ega 
bo’lib keldi. FTI davrida ham energetika ishlab chiqarishni rivojlantirish va 
joylashtirishga juda katta ta’sir ko’rsatadi. Shu ma’noda energetika “jahonni 
boshqaryapti”. 
Birlamchi energiya boyliklarini (neft, tabiiy gaz, toshko’mir, torf, yonuvchi 
slanes) jahonda ishlab chiqarish va iste’mol qilish har doim o’sib boradi. Masalan: 
1900yilda 1mlrd.t. shartli yoqilg’i qazib chiqarilgan va ishlatilgan bo’lsa, u 1990yilda 
10 mlrd.t.ga etdi. 2000yil taxminan 14 mlrd.t.ga yetadi. Bunday o’sish sur’ati 1970 
yillarda juda yuqori bo’ldi va neft
ь
buxroni boshlandi. Butun jahonga xos bo’lgan bu 
yo’nalish hamma joyda bir xil emas. Masalan: AQSH butun birlamchi energiya 
resurslarining 1/4 qismini iste’mol qilgani holda, 3 mlrd.dan ortiq aholisi bo’lgan 
rivojlanayotgan mamlakatlarning hammasi shuncha energiya iste’mol qiladi. Jahonda 
yiliga har bir kishiga o’rtacha 2t. shartli yoqilg’i to’g’ri kelsa, AQSHda 10 
t.rivojlanayotgan davlatlarda 0,7 t. to’g’ri keladi. Kapitalistik dunyodagi barcha 
energiya resurslarining 40%i AQSH hissasiga to’g’ri keladi. 
Jahon energetika sanoati X1Xasr-XX-asrning 2-yarmiga qadar ko’mir bosqichi, 
XX asrning 2-yarmidan 70 yillarga qadar neft-gaz bosqichi, 70 yillardan buyon 3-
o’tkinchi davrga asosan tugamaydigan tabiiy resurslardan fodalanishga o’tish 
(suv,shamol,uran,quyosh) kiradi. Bunga sabab energetika krizisidir. Masalan, jahon 
bozorida 1 barel neftning narxi 2001-yil 28 AQSH dollaridan 2008-yili 138 AQSH 
dollarigacha ko’tarildi. 
 

---

39