Jaxon xo’jaligining shakllanishi va rivojlanishi reja: Jahon xo’jaligi sub‘ektlari

Afzalliklari:

• bozor hajmining oshishi ishlab chiqarish koʻlami taʼsirining namoyonidir;

  
  

• mamlakatlar oʻrtasidagi raqobat kuchaygan;

  
  

• toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar hajmini oshirish;

  
  

• infratuzilmani yaxshilash bilan bir vaqtda savdoni kengaytirish;

  
  

• yangi texnologiyalarni tarqatish.

  
  

Salbiy oqibatlari:Afzalliklari va kamchiliklari

• qoloq mamlakatlar uchun bu resurslarning chiqib ketishiga olib keladi (ishlab chiqarish omillari), kuchli sheriklar foydasiga qayta taqsimlanish mavjud;

  
  

• ishtirokchi-mamlakatlarning TMKlari oʻrtasidagi oligopolistik kelishuv, bu esa tovarlar narxining oshishiga yordam beradi;

  
  

• ishlab chiqarish koʻlamini oshirishdan yoʻqotishlar taʼsiri.

  
  

Yakka tartibdagi korxonalar integratsiyasi

Farqlashadi

• Korxonalarning vertikal integratsiyalashuvi, bunda ular yetkazib beruvchidan xaridorgacha birlashadi, ideal holda resurslarni qazib oluvchi korxonadan tayyor mahsulotni yakuniy isteʼmolchiga sotuvchi tarqatish tarmogʻigacha boʻlgan butun zanjirni qamrab oladi.

  
  

• korxonalarning gorizontal integratsiyasi, ularda bir xil tarmoq korxonalari birlashtiriladi

  
  

• Turli tarmoqlar korxonalari birlashtirilgan korxonalarning aylanma integratsiyasi, bu rentabellikni yoʻqotishning tizimsiz xavfini kamaytiradi.

  
  

• bir-birini toʻldiruvchi tovarlar ishlab chiqaruvchi korxonalarni birlashtirish

  
  

Majburiy iqtisodiy integratsiya

Majburiy iqtisodiy integratsiya tushunchasini talqin qilishda zamonaviy olimlar turlicha. Baʼzi ilmiy maqolalarda u tanlangan uslubiy yondashuvga (dinamik yoki statik) qarab ikki tomonlama talqin qilinadi. Dinamik yondashuv doirasida majburiy iqtisodiy integratsiya haqida toʻliq maʼlumot beramiz, hukmron tomonning foydasini maksimal darajada oshirishga qaratilgan ayrim xoʻjalik yurituvchi sub’ektlarning boshqalarga barqaror qaramligini majburiy shakllantirish, ularning oʻzaro kirib borishi va qoʻshilishi jarayoni. Statik yondashuvda majburiy iqtisodiy integratsiya bizga xoʻjalik yurituvchi sub’ektlarning teng boʻlmagan birlashmasi sifatida koʻrinadi, uning doirasida hukmron boʻlgan birlik uchinchi tomon manfaatlarini eʼtiborsiz qoldirib, boshqa ishtirokchilarni buning uchun foydali hamkorlik qilishga majbur qiladi.

Biroq, bu kontseptsiyaning biroz boshqacha talqini mavjud: majburiy iqtisodiy integratsiyadavlatning bosib olingan hududida harbiy harakatlar paytida yoki magʻlub tomon taslim boʻlganidan keyin tajovuzkorga qaram boʻlgan paytda harbiy-siyosiy kuchlar tomonidan kiritilgan ikki yoki undan ortiq partiyalarning (davlatlarning) tengsiz ittifoqi. bosib olingan mamlakatni iqtisodiy ekspluatatsiya qilish maqsadi. Bunga Rossiyadagi tatar-moʻgʻul boʻyinturugʻining uch asrlik zulmi misol boʻla oladi; Afrika, Osiyo davlatlarining rivojlangan davlatlar (Angliya, Fransiya va boshqalar) tomonidan mustamlaka qilinishi. d.); turli mamlakatlar oʻrtasidagi yirik harbiy harakatlar davri, shu jumladan Birinchi jahon urushi va Ikkinchi jahon urushi. Garchi integratsiyaning bu turi klassik maʼnodagi iqtisodiy integratsiya taʼrifiga toʻliq mos kelmasa ham, u iqtisodiy integratsiya jarayonlarining bir qator belgilariga ega:

• bosib olingan mamlakat aholisining (jumladan, asirlar; mustamlakalarning mahalliy aholisi) mehnatidan tekin yoki kam maosh evaziga foydalanish;

  
  

• mahalliy isteʼmol qilish va bosib olingan mamlakatdan bosib oluvchi mamlakatga kengayish paytida olib qoʻyilgan yoki majburiy arzon narxda sotib olingan ishlab chiqarish aktivlari, tovarlar, qimmatbaho metallar, madaniy boyliklarni olib chiqish;

  
  

• bosib olingan mamlakatning ishlab chiqarish aktivlaridan tajovuzkorning ehtiyojlari uchun arzonlashtirilgan narxda (ekspluatatsiya qilishning minimal qiymati) foydalanish;

  
  

• bosqinchi mamlakat tomonidan joriy qilingan soliq tizimining elementlari boʻlishi mumkin (tatar-moʻgʻul boʻyinturugʻi foydasiga Rossiyaga soliq, gʻalaba qozongan mamlakatlar foydasiga Gitler koalitsiyasi mamlakatlari tomonidan tovon toʻlash);

  
  

• zabt etayotgan mamlakatning iqtisodiy manfaatlarini hisobga olgan holda pul regaliyasidan foydalanish.