Jihatlari reja: Treningga tayyorgarlik va treningni tashkil etish

Trening dasturini tashkil etish shakli.

Trening dasturini tuzish va dars rejasini tuzishdan oldin mashg'ulotlarni tashkil etish shakli to'g'risida qaror qabul qilish kerak.

N.V. Zen va Y. V. Paxomov trening mashg'ulotlarini tashkil etishning uchta asosiy shaklini ajratib ko'rsatadilar: intensiv kurs, doimiy mashg'ulotlar va epizodik uchrashuvlar. Ushbu shakllar birinchi navbatda ish hajmi va zichligi jihatidan farq qiladi.¹

Intensiv kurs - har kuni (kuniga 3-8 soat) mashg'ulotlarni o'z ichiga oladi va 3 kundan 2 haftagacha davom etadi. Intensiv mashg'ulot, shubhasiz, shaxsga ta'sir qilish va o'zgartirishning yanada kuchli vositasidir. Bu ishtirokchilarning o'z-o'zini tushunchalarini chuqur anglashva ko'nikmalarni tezroq o'rganishga yordam beradi. Umuman olganda, intensiv mashg'ulotlar jarayonida o'qituvchi ishtirokchilarni guruh fikrlariga ko'proq vaqt sarflashiga to'g'ri keladi, ularning chidamliligi pasayadi va “psixologik material” ga moyilligi oshadi. Shu bilan birga, siz e'tibor berishingiz kerakki, intensiv kurs davomida olingan o'zgarishlar chuqurroq bo'lganligi sababli, ishtirokchilar avvalgi voqelikka qaytishga tayyor emaslar. Natijada, ushbu o'zgarishlar keyinchalik parvarish qilinmasdan va mustahkamlamasdan kamroq barqaror bo'lib qolishi mumkin.

Doimiy mashg’ulotlar - odatda haftasiga 1-2 marta kuniga 3-4 soat davomida o'tkaziladi. Ular yanada tizimli va izchil o'zgarishlarga imkon beradi. Shu bilan birga, etakchi sinflarni uzluksizlik va izchillik tamoyillari asosida tasgkillashi juda muhimdir. Mashg’ulot boshida, oxirgi yig'ilishda sodir bo'lgan voqealami eslashga va qisqacha muhokama qilishga vaqt ajratish kerak. Ba'zan mashg'ulotlar oralig'ida ishtirokchilar bilan sodir bo'lgan negativ voqealarni bartaraf qilish kerak.

Vaqti-vaqti bilan o'tkaziladigan yig'ilishlar - mashg'ulotlarni tashkillashtirishning barcha shakllaridan eng yengilidir. Mashg'ulotlar oyiga 1-2 marta o'tkazilishi mumkin. Guruhning epizodik uchrashuvlar shaklida tashkil etilishi ko'proq klub shakliga ega, ammo bu uni mashg'ulot guruhlari tamoyillari asosida tashkil etish imkoniyatini istisno etmaydi. Bunday holda, boshlovchi har bir yig'ilish mustaqil va yakunlangan tadbir bo'lishini ta'minlashga harakat qilishi kerak. Ushbu guruhlarda ishtirokchilarning miqdoriy tarkibi va sinflarning umumiy yo'nalishi o'zgarishi mumkin. Qabul qilingan o'zgarishlarni kuchaytirish va saqlash uchun ilgari intensiv kurs shaklida o'tkazilgan trening ishtirokchilari bilan vaqti-vaqti bilan uchrashuvlar tashkil qilish mumkin.

Trening dasturini tayyorlash.Trening dasturini tuzilishi ko'p jihatdan trening modeliga va echilayotgan vazifalarning xususiyatlariga bog'liq. Biroq, dasturni rejalashtirishda hisobga olinishi kerak bo'lgan bir qator umumiy tamoyillar mavjud. Ular orasida trening mashg'ulotlari va mashg'ulotlarining uzluksizligi, shuningdek, guruhning bosqichma-bosqich rivojlanishi tamoyili alohida ajralib turadi.

Uzluksizlik prinsipi - har bir harakat va mashg'ulot avvalgisi bilan mazmunli bog'lanishi va keyingi uchun kafolat bo'lishi kerakligini anglatadi. Ushbu tamoyilga rioya qilmasdan, gurnhda ishlash “zulmatda yurish” ga aylanishi mumkin. Amalga oshirilgan va kelgusida rejalashtirilgan harakatlarning mazmunli tafovutlari yuzaga kelgan taqdirda, o'quvchi mazmunli kontekstni yaratishga va keyingi mashqlarni bajarish yoki ish rejasini o'zgartirishga imkon beradigan qo'shimcha ishlarni amalga oshirishi kerak.

Guruhni bosqichma-bosqich rivojlantirish prinsipi - trening dasturini tuzishda guruh dinamikasi qonunlarini, shuningdek, guruhni rivojlantirishga qaratilgan ishlarni rejalashtirishni hisobga olish zarurligini anglatadi. Ma'lumki, yangi tashkil etilgan guruh uning shakllanishi va rivojlanishining muayyan bosqichlaridan o'tadi. Har bir bosqich protsedura(tartib) va mashqlarga ma'lum talablarni taqdim etadi. Shuning uchun mashqlarni etarli darajada kiritmaslik samarasiz bo'lib, guruhdagi keskinlikni kuchayishiga olib kelishi mumkin. Odatda, dastlabki bosqichlarda ishtirokchilarni tanishtirish, ularni mashg'ulotning o'ziga xos xususiyatlariga yo'naltirish va ishtirokchilarning kutayotgan natijalari asosida ishlash uchun protseduralar (tartib) rejalashtirilgan. Keyinchalik, trener quyidagilarga qaratilgan ishlarni tashkillashtiradi: guruh normalari va qoidalarini shakllantirish; motivatsiyani rivojlantirish; talabalaming ishlash qobiliyatini shakllantirish va boshqalar.

Dasturni rejalashtirishda o'qituvchi har qanday guruhning psixologik treningi kamida uchta qatlamdan iboratligini e'tiborga olishi kerak: tarkibiy, shaxsiy va guruhli.

• 
  tarkibiy qatlam asosiy maqsadlarga muvofiq va unda qo'llaniladigan tartiblar yig'indisiga muvofiq o'quv dasturini o'z ichiga oladi;
  
• 
  shaxsiy qatlam har bir guruh a'zosining oldindan bilinmaydigan haqiqiy shaxsiy holatlaridan iborat;
  
• 
  guruh qatlami guruhdagi ijtimoiy-psixologik muhitda, uning rivojlanish darajasi va unda yuz beradigan shaxslararo jarayonlarda o'zini namoyon qiladi.
  

Tuzilma qatlamining barcha hodisalari individual va guruh qatlamlarining fonida sodir bo'ladi. Shu sababli, trening jarayonida tartiblardan foydalanish samaradorligi ko'p jihatdan ularning shaxsiy, guruhli va tarkibiy kontekstlariga etarli darajada kiritilishiga bog'liq. Turli guruhlarda bir xil mashqlarni bajarish har xil kechadi va mashg'ulotdan oldin barcha tafsilotlarni oldindan bilish qiyin. Ba'zan, birinchi dars oxirida siz keyingi ish rejasini o'zgartirishingiz kerak, uni ishtirokchilarning individual xususiyatlariga, guruhning rivojlanish darajasiga va mazmunli targ'ibotiga moslashtirasiz. Biroq, bu sizga mashg'ulot dasturini rejalashtirishingiz shartmas degani emas, aksincha, u murabbiyga tayyor emaslik haqida signal berishi mumkin. Har bir darsdan oldin trenerda ish rejasi bo'lishi kerak. Erkin boshqaruv bilan u muhokama qilinishi mumkin bo'lgan asosiy mavzular va taxminiy mashqlar ro'yhatidan iborat bo'lishi mumkin. Dasturni boshqarish holatida siz har xil turdagi ishlarga ajratilgan vaqtni rejalashtirishingiz va belgilashingiz kerak. Ammo bu holda ham, trener professional darajada moslashuvchan bo'lishi va har xil vaziyatlar uchun etarli tartib-qoidalarni (mashqlar, o'yinlar va metaforalar) tanlab olishi kerak.

1^ (Дзен Н. В., Пахомов Ю. В. Психотехнические игры в спорте. — М., 1988. )