Jizzax davlat pedagogika universiteti jismoniy madaniyat fakulteti jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi kafedrasi

Sport tadbirlarining milliy ruhda tashkil etilishi.

Albatta barcha sport tadbirlari o’zbekona “milliy ruhda” o’tkazilib kelinishi o’zbek xalqinig buyuk va kelajagi bor millat ekanini namoyon etadi. Aholini, ayniqsa o'quvchi yoshlarni ma'naviy va jismoniy chiniqtirish, sog'lom avlodni voyaga etkazish, mamlakat sporti shuxratini olamga tanishtirish hozirgi kunda dolzarb vazifadir. Bu jarayonlarni tashkil qilish 17 barcha davlat va jamoat tashkilotlarining zimmasiga yuklatilgan. Ma'lumki, jismoniy madaniyat harakatini tashkil qilish va uni takomillashtirish masalalari respublikada sport tashkilotlari va barcha davlat hamda jamoat tashkilotlarining muhim faoliyati hisoblanadi. Aholining turmush madaniyati va yoshlarning ma'naviy hamda jismoniy kamolotini o'stirish ishlari ijtimoiy-iqtisodiy va umummadaniyat rivojining negizida turadi. Shu sababdan Respulika Prezidenti I. A. Karimov Oliy Majlisining sessiyalari va tu rli aujumanlarda qilgan ma'ruzalarida jismoniy tarbiya, sport, xalq milliy o'yinlari va sayohatlarning tashkiliy mohivatlari haqida doimo mulohazalar, qimmatli yo'lyo'riqlar belgilab bermoqda. Prezident asarlarida ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va madaniy hayotimizdagi muammolarning echimini begilab berilmoqda, xususan, jismoniy tarbiya va sportni yaxslii yo'lga qo'yish, yoshlarning m a’naviy hamda jismoniy kamolotini doimiy ravishda oshirib borishning ustivor ahamiyati alohida ta'kidlanadi. Yosh avlodning bilimli, jasur va har qanday mehnatga qobiliyatli bo'lish yo'llari belgilab berilgan. Mustaqillik sharoitida ma'naviy-ma'rifiy islohotlarni amalga oshirish, milliy qadriyatlarni chuqurlashtirish, O'zbekiston sportini jahonga tanitish masalalari ham eng oldingi vazifalardan biri ekanligi qayd etilgan. Bu ulkan vazifalarni amalga oshirishda sport tashkilotlari bilan birgalikda «Navro'z», «Malialla», <> kabi jamg'armalar, «Kamolot» yoshlar ijtimiy harakati, «Ma'naviyat va ma'rifat» markazining faol ishtirok etishi ko'zda tutilgan. Shuni alohida qayd etish lozimki, O'zbekiston Respublikasi mustaqilligi davrida jismoniy tarbiya, sport, xalq milliy o'yinlari va sayohatga doir qator qarorlar qabul qilindi. Bularning ba'zi birlarini namuna sifatida ko'rsatish mumkin. R espublikada Vazirlar Mahkamasi 1993 yil 3 dekabrda «Yosh avlodni sog'lomlaslitirish muammolarini har tomonlama hal qilish to'g'risida», «O'zbekistonda futbolni rivojlantirishnmg tashkiliy asoslari va printsiplarini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari 18 to'g'risida» shuningdek Respublika Prezidentining «Sog'lom avlob uchun» ordenini ta’sis etish lo'g'risida», «Talim tarbiya va kadrlar tayyorlash tizimini tubdan isloh qilish, barkamol avlodni voyaga etkazish to'g'risida», «Alpomish» dostonining yaratishiga 1000 yil to'lishini nishonlash to'g'risida» kabi farmonlari muhim ahamiyatga egadir. Yuqorida qayd etilgan qonunlar, qarorlar, farmonlar asosida yurtimizda juda ko'p va katta sport tadbirlari o'tkazilib keliiunoqda. Tennis, kurash va boshqa turlar bo'yicha Prezident sovrini uchun xalqaro turnirlar, o'rtoqlik uchrashuvlari muvaffaqiyat bilan tashkil etilmoqda. Kuraslichilar, bokschilar, futbolchilar Osiyo o'yinlan va boshqa xalqaro sprot musobaqalarida yaxshi nalijalarga erishmoqdalar. Bu jah atlar respublikada jismoniy madaniyat harakatini yanada takomillashtirish va ommaviy sport tadbirlarini maqsaddagidek tashkil qilishni taqozo etadi.
Respublikada barcha tarmoqlarda rahbarlik tizimi ana shu talabalar asosida amalga oshiriladi. Jismoniy madaniyati harakati ko'p tarmoqli tashkilotlar xususiyatiga ega bo'lgan tizimni o'z ichiga oladi. Ijtimoiy va siyosiy manbani tashkil etadi, yagona maqsad va vazifalari bilan bular o'zaro bog'langan bo'ladi. Bu jarayonlarni hal etishda juda ko'p rahbarlik tizimlari, shuningdek jismoniy madaniyat harakatini boshqarish tizimi ham muhiin ahaniiyat kasb etadi. Ijtimoiy sharoitda jismoniy madaniyat harakatini rivojlantirish imkoniyati varatiladi va shu bilan birgalikda m a’luni m a q sa d la rn i qo'yadi. Jismoniy madaniyat harakati bu maqsadlarni bajarish bilan jamiyat taraqqiyotiga katta yordam beradi. Jismoniy madaniyat harakati davlatni boshqarishdagi boshqa ko'pgina faol iya I la r bilan ham bog'liqdir. Aholining jismoniy tarbiya tizimini tashkil qilishda (xalq ta'Iimi, sog'liqni saqlash va h.k.) faol ishtirok etadi. Jismoniy madaniyat harakatining mazmuni tizim sifatida rivojlangan qilib tarbiyalashda, jismoniy tarbiya va sport sohasida davlat va turli jamoat tashkilotlarining siyosatini amalga oshirishdan iborat. Jismoniy madaniyat harakatiga rahbarlik qilish tizimi o'zining tashkiliy taraqqiyot bosqichlariga egadir. Buiarni talabalar eski adabiyotlaridan o'qib bi I ish zarur.[3]
Melinatkashla r o'rtasida va turar-joylarda jismoniy tarbiya harakatini rivojlanishida xalq deputatlari kengaslilarining roli kattadir. Bular ko'p q irrali jismoniy tarbiya h a ra k a tin i boshqarishda iniihini m a sa lalarn i ha I qiiadi. Xalq dep utatlari Kengaslilarining bu sohadagi ish shakllari quyidagicha bo'lishi inumkin: a) Viloyat, tuman, shahar, qishloq kengashlarida jismoniy tarbiya va sport masalalarini muhokama qilish; b) Jismoniy taribya va sport bo'yicha doimiy komissiyalar tuzish, qarorlarining bajarilishi uchun kotiblarni jalb qilish; v) mustaqillik kuni, «Navro'z» bayra mlari va boshqa milliy an'anaviy bayramlarda jismoniy tarbiya, sport hamda xalq milliy o'yinlarini tashkil qilishga rahnamolik qilish.
Respublika jismoniy tarbiya va sport Davlat qo'mitasi o'z faoliyatini Respulika Vazirlar Mahkamasi tomonidan tastiqlangan. O'zbekiston Respublikasi jismoniy tarbiya va sport Davlat qo'mitasi «Nizom» asosida olib boriladi. Nizomda qo'mitaning burchi, huquqlari, vazifalari batafsil beigilangan, vazifalarni ado etish, turli tashkilotlar bilan aloqadorlik va rahbarlik yo'llari ham aniq ko'rsatilgandir. Nizomda qo'mitaning bosh vazifalari quyidailardan iborat.
1. Aholining ilmiy asolangan jism oniy ta rb iy a tizimi va yuqori malakali sportchilarning tayyorlash rejalarini ishlab chiqish, uni amalga oshirish; jismoniy ta rb iy a va sp o rtg a к eng jamoatchilikni jalb etish, mashg'ulotlar uchun moddiy-texnika bazalarini rivojlantirish.
2. Jismoniy tarbiy a va sport bo'yicha ilm iy - tadqiqot va metodik ishlarni tashkil etish; ilmiy taqiqot ishlarini rejalashtirishni boshqarish, sport tadbirlarini tashkil qilish uchun barcha shartsharoitlarni yaratib berish.
3. Respublika sport tadbirlarini uyushtirish, boshqa idoralarning o'tkazgan sport tadbirlarini nazorat qilish.
4. Mutaxassis kadrlar bilan ta'minlash va ulardan unumli foydalanishga to'la erishish.
5. Sport buyumlarini ishlab chiqish va uni taqsimlash, sporl inshootlarini qurish rejalarini boshqarish.
6. Rahbarlik ishlarini ilmiy tashkil qilish va boshqarishni hayotga tadbiq etish, qo'mitaga tegishli bo'lgan tashkilotlar, muassasalar, o'quv yurtlarini yuqori malakali kadrlar bilan ta'minlash belgilab qoyilgan.
Shuningdek, sport tadbirlarini tashkil qilish, uning tartibini va qoidalarini ishlab chiqish, sportni targ'ibot qilish, ilg'or tajribalarni o'rganish, uni keng omnia o'rtasida yoyish sohasida kelib cliiqadigan ko'pgina m urakkab jarayonlarni tahlil qilish, fikr va mulohazalar bilan hal etish, bu bilan esa qo'mitalar oldida qo'yilgan ishlarini muntazam ravishda amalga oshirib boradi. Bunday ish usullari esa sport qo'mitalarining ish faoliyatini ma'lum darajada engillashtiradi, ko'pgina sohalarni oydinlashtiradi, tegishli xulosalar chiqarishga asos bo'ladi. Shu bilan birgalikda ko'pgina tadbirlarni mustaqil ravishda amalga oshirishda o'z imkon va huquqlariga ega bo'ladilar. Sport turlari bo'yicha tashkil qilingan ba'zi federatsiyalar jamoatchi tashkilotlar bo'lib, u qo'mitalar faoliyatida ishtirok etadi va uning rahbarligida ish olib boradi. Futbol, kurash va boshqa turlar mustaqil tashkilotlardir. Ular deyarli barcha tashkilotlarida tashkil etiladi. Bu tashkilotlar har yili o'z plenumlari va anjumanlariui o'tkazib turadi. Bunda hisobot ishlarini eshitadi va rahbariyat saylanadi. Shuningdek, bunday yig'ilishlarda sport musobaqalarining qodalari, sport klassifikatsiyalari va shu kabi muhim sohalarni muhokama qiiadi va tegishli qarorlarni sport qo'mitalariga tasdiqlash uchun tavsiya etadi. Sport federatsiyalari o'z Nizomlariga ega bo'ladi. Nizomarga asosan sport turlari bo'yicha federatsiyalar o'z faoliyatini saylagan Rayosatlar orqali (rais, kotib, a'zolar) davom etadi. Sport federatsiyalari qoshida trenerlar kengashi mavjud. Trenerlar kengashi asosan o'quv sport ish lari va t a ’lim tarbiyaviy sohalar, musobaqalarni tashkil etish masalalarni rejalashtiradi va uni bajaradi. Sport federatsiyasi rayosati asosan musobaqalar qoidalarini takomillashtirish, ularni tasdiqlash, yirik musobaqalarni o'tkazish uchun hakamlar jamoasini 26 tayyorlash, ta'minlash, sportning texnik komissiyasi ishlarini ko'rib chiqish, sport unvonlarini berish kabi muhim vazifalarni bajaradi. Trenerlar kengashi, hakamlar jamoasi ham o'z navbatida musobaqalarning yakunlari, xatolarni tuzatish, ilg'or tajribalarni yoyish, o'quv yig'in mashg'ulotlarini o'tkazish kabi masalalarni ko'radi. Barcha masalalar bo'yicha muhokamalar o'tkazilib, uning xulosalarini sport qo'mitalari yig'ilishiga havola qiiadi. Shuni qayd qilish kerakki, jismoniy tarbiya va sport ishlarini tashkil qilish va uni boshqarishda sport turlari bo'yicha federatsiyalar, ularning tarmog'i bo'lgan trenerlar kengashi va hakamlar jamoasi asosan tayanch kuchi bo'lib hisoblanada.[4]
Aholi o'rtasida jismoniy tarbiya, sport, xalq milliy o'yinlari va turizmning mohiyalini o'rganish, ilmiy tajribalar o'tkazish, ko'rgazinali va metodik qo'llanmalarni tayyorlash muhim aliamiyat kasb etadi. Sport qo'mitalar qoshida ilmiy metodik kengashlar ( komissiyalar ) mavjud. Bu kengashlar o'z prezidium lariga ega. Ilmiy-metodik kengash la ruing jismoniy tarbiya va sport harakatining tarmoqlariga qarab turli komissiyalar ham mavjud. Har yili bu kengashlar va komissiyalar kamida 1-2 marotaba kengayt irilgan yig'iishlarni o'tkazib turadi. Bunlay hollarda ish rejasini tasdiqlash, tegishli tashkilotlar, komissiyalar, ilmiy xodimlarning hisobotlarini eshitadi, ilm iy-nazariy kon fe re ntsiya lam ing yo'nalishlari va programmalarini tasdiqlaydi. Shu bilan birgalikda ilg'or tajribalar, tugatilgan ilmiy tadqiqot ishlari natijalari, tavsiyalarini muhokama qiiadi, uni hayotga singdirish tadbirlarini belgilaydi. O'zbekiston Hespublikasining jismoniy tarbiya va sport davlat qo'mitasi qoshidagi ilmiy-metodik kengash ilmiy tadqiqot ishlari mavzularini yig'ma rejalarini tasdiqlash, yakunlangan ilmiy ishlarni muhokama qilish, tegishli tavsiyalar taqrizlar berish huquqiga egadirlar. Ilmiy-metodik kengash va uning komissiyalari joylardagi ilmiy metodik ishlarning yo'lga qo'yilishi, 27 ishlab chiqarish korxonalarida ishlab chiqarish gininastikalarini tashkil qilish, uning foydaliliini aniqlashga ko'maklashadi. Jismoniy tarbiya va sport xodiinlarining ish faoliyatini o'rganadi, ularning malakasini oshirishga bevosita yordam qiladi. Ilmiy tadqiqot markazlari, oliygohlar, ilmgohlar, tadqiqot joylari, laboratoriyalar bilan bevosita aloqadorik ishlarini olib boradi. Jismoniy tarbiya harakatini boshqarish tashkilotlarining xodimlari, o'quv yurtlarining ilmiy xodimlari va talabalarning ilmi-nazariy anjumanlari, ko'rik sinovlarini yaxshi tashkil qilinishiga yaqindan yordam beradi. Respublikada 150 dan ortiq tuman va 40 ga yaqin turli shaharlarda mavjud. Respublika ko'p tannoqli sanoat va qishloq xo'jalik tashkilotlaridan iborat. Bunday joylarda mehnatkashlar, ziyolilar va o'quvchi yoshlarning ijtimoiy turmush sharoiti, madaniyati va ish faoliyatida jismoniy tarbiya va sport ishlarini tashkil qilish, uni boshqarishiiing o'ziga xos xususiyatlari bor. Respublikada jismoniy tarbiya harakatini rivolantirishda o'quv yurtlari bo'lgan sog'liqni saqlash, madaniyat, ichki ishlar va boshqa vazirliklar hamda qishloq va suv xo'jaligi, tijorat, qurilish, ko'pgina idoraviy tashkilotlar, shuningdek Mudofaa vazirligi 37 jismoniy tarbiya va sport ishlarini tashkil qilishga, mahoratli sportchilar tayyorlashga, etuk kadrlar tayyorlashga o'z hissalarini qo'shib kelmoqdalar. Bu vazirliklar va turli idoralarga qarashli oliy va o'rta maxsus o'quv yurtlarida shuningdek, tashkilotlar, muassasalarda jismoniy tarbiya darslari, ommaviy jismoniy tarbiya sog'lomlashtirish va sport mashg'ulotiarini tashkil qilishning shakl va ish usullari umumiy tartibda olib boriladi. Shu bilan birgalikda o'z idoralari va sohalarining xususiyatlariga qarab jismoniy tarbiya va sport ishi mazmunlari, uni tashkil qilish tartiblari bir muncha farq qiladi. Shunga qaramasdan asosiy talab yoshlarni mehnat va mudofaaga tayyorlash asosiy vazifa bo'lib qolaveradi. Eng niuhimi bo'lajak mutaxassislarga o'z ish sohasida jismoniy tarbiya va sport bilan muntazam shug'ullanishlari, boshqalarni bunga jalb qilishlari uchun imkoniyat yaratishdan iboratdir. Respublikada ishchilar va mutaxassis kadrlarni etkazish, ularni tarbiyalash hamda malakasini oshirish eng dolzarb muammolardan biri bo'lib qolmoqda. Barcha kasb-hunar kollejlari yosh ishchilar va xalq xo'jaligining barcha sohalari bo'yicha mutaxassis kadrlar tayyorlash, yosh avlodni mehnatga o'rgatishda jismoniy tarbiya va sport muliim vositalardan biri bo'lib xizmat qiladi. Davlat rejasi va o'quv dasturiga asosan barcha o'quv yurtlarida jismoniy tarbiya dars sifatida o'qitiladi. Jismoniy tarbiya darslarining vazifasi, yosh bug'ini jismoniy jihatdan barkamol, bo'lajak mehnatga tayyorlash va mudofaa ishlariga qobiliyatli qilib etishtirishdir. Ularning o'sib borayotgan talabini qondirish, sport mahoratlarini oshirish maqsadida o'quv-trenerovka mashg'ulotlari ham uyushtiriladi. Shuningdek kasb-hunar kollejlarining kundalik o'quv va ishlab chiqarish tartibida ertalabki gimnastika, tanaffuz paytlarida uyushtiriladigan turli o'yinlar, sog'lomlashtirish va sport tardbirlari, dam olisli kunlari uyushtiriladigan sayohatlar, ekskursiyalar, dam olish zonalari, sport sog'lomlashtirish oromgohlari, ishlab chiqarish uchastkalarida tashkil qilingan, turli sporl komplekslarida o'tkaziladigan mashg'ulotlar, o'yinlar bo'lajak ishchi-yoshlarning jismoniy kamol topishi, ixtisoslashgan kadr bo'lib etishishida muliini vositalardan biri bo'lib xizmat qiiadi. Bu ishlar nsosan o'quv yurtlari rahbarlari, o'qituvchilar, jismoniy tarbiya o'qituvchilari, masterlar, «KamoloU, kasaba uyushmalari tashkiloti faollari tomonidan olib borilib, tashkiliy ish shakllarini jismoniy tarbiya jamoasi kengashi tashkil qiiadi. Viloyat va yirik shahar hamda tumanlarda «Yoshlik* sport jamiyatining kengashlari mavjud. Kengashlarniiig lashkiliy tuzilishi va ish shaklari hamda usullari boshqa sport jamiyatlari kengashlari kabi olib boriladi. Shuni alohida qayd qilish lozimki, «Yoshlik» sport jamiyati sportchilari, jamoalari respublika miqyosida, hatto xalqaro miqyosidagi musobaqalarda o'z natijalari bilan ko'zga ko'rinib keldi. Markaziy sport komplekslari, stadionlarda turli bayramlar , anjumanlarga bag'ish lab o'tkaziladigan sporl chiqishlarini bu sport jamiyati a'zolarisiz tasavvur qilib bo'lmaydi. Toshkentdagi «Paxtakor» stadioni, sobiq «Mehnat zahiralari* sport kompleksida o'tkazilgan sport bayramlarida ommaviy sport chiqishlari, tribunadagi yasalgan turli shakllar ana shu sport jamiyati vakillariga tegishlidir. O'rta maxsus o'quv yurtlarida o'tkaziladigan jismoniy tarbiya darslari, sport to'garaklari mashg'ulotlari, ertalabki gigienik gimnastika va ishlab chiqarish gimnastikalarini metodik jihatdan nazorat qilish, ularga yordam berish uchun respublika va viloyatlardagi tarmoqlarida metodik kabinetlar mavjud. Bu kabinetlar jismoniy tarbiya o'qituvchilari, trenerlar, metodistlar va jamoatchi istruktorlarning malakasini oshirish, ularni qayta tayyorlash, sport turlari bo'yicha hakamlar, instruktorlar tayyorlash bo'yicha mashg'ulotlar, konferentsiyalar, seminarlar tashkil qiiadi. O'z navbatida sport qo'mitalari, boshqa sport jamiyatlari kengashi tomonidan o'tkazilgan 39 barcha mashg'ulotlar, anjumanlarda ishtirok etadi, tajriba almashadi, ulardan o'rganib, o'z ish faoliyatlarida foydalanadilar. Eng muhim tomoni shundaki, kasb-hunar kollejlari o'zlarining o'quv va islilab chiqarish amaliyotlarini yirik ishlab chiqarish korxonalarida o'tkazadi va o'sha joyda ishlab qoladi, ba'zi payllarda yosh ishchilar, talabalar o'z mahoratlarini oshirish bilan birgalikda jismoniy tarbiya va sport tadbirlariga ham juda faol kirishadilar. Natijada ish ixtisosini egallash bilan birgalikda u sport mahoratini ham oshiradilar. Xulosa qilib aytganda respublika aholisining jismoniy tarbiya va sport ishlari bilan bog'liq bo'lgan barcha sohalariga davlat ko'maklashmoqda va uni rivojlantirishni amalga oshirmoqda.
Uncha katta bo'magan korxona, muassasalarning xizmatchilari, ishchilari o'rtasida ommaviy jismoniy tarbiya ishlarini tashkil etish uchun jismoniy tarbiya jamoasini tuzisli mumkin bo'lmasa, soha va tannoqlar talabi bo'yicha birlashgan jamoalar tashkil etiladi. Birlashgan jamoalarni tuzisli to'g'risida tegishli Kengashlarning yoki kasaba uyushmalari qo'mitalarining, ko'ngilli sport jamiyati Kengashi rayisining qarori bo'lishi lozim.
Bu jamoalar quyidagi talablarga mos kelishi lozim:
a) korxona ishchi, xizmatchilarning kamida 40 foizi jismoniy tarbiya va sport bilan muntazam shug'ullanishga jalb etilgan bo'lishi lozim;
b) muntazam musobaqalar o'tkazib turadigan, respublik a musobaqalarida qatnashadigan , sportning 12 turi bilan, jumladan, majburiy engil atletika. 44 gimnastika, suzish, velosiped sporti, og'ir atletika kabi sport turlarini rivojlantirgan bo'lishi;
d) musobaqalar o'tkazishni ta'minlay oladigan hakamlar jamoasiga ega bo'lishi;
e) 12-15 shug'ullanuvchiga kamida bir jamoatchi instruktori yoki trener fo'g'ri kelishi;
g) hamma ishlayotganlarning 5-6 foizini razryadli sportchilar va sporl ustalari tashkil etishi; e) o'zining bolalar sport maktabi bo'lishi;
h) ishchi, xizmatchilarning 80 foizi ishlab chiqarish gimnastikasi bilan shug'ullanishi; Uskunalangan sport bazalari, sog'lomlashtirish sport oromgohi bo'lishi, davlat va xo'jalik jamoalarining jismoniy tarbiya jamoalarini otaliqqa olishi. Sport klubining oliy organi Kengash bo'lib, u 25- 30 kishidan tuziladi. Sport klubining ishlariga ochiq ovoz berish yo'li bilan ikki yil muddatga saylangan boshqaruvi va uning raisi rahbarlik qiladi.

Xulosa
Jismoniy tarbiya va sport soxasida keng ko‘lamli ishlar amalga oshirildi. Aholining, ayniqsa, yosh avlodning jismoniy tarbiya va ommaviy sport bilan muntazam shug‘ullanishi uchun zarur sharoitlar yaratildi. Shahar va qishloqlarda zamonaviy sport komplekslari bunyod etildi. Uzluksiz sport musobaqalari “Umid nihollari”, “Barkamol avlod” va “Universiada” kabilar yoshlarni ommaviy sportga, sog‘lom turmush tarziga oshno qilish vositasiga aylandi. Iste’dodli bolalarni tanlash va professional sportchilarni tayyorlash bo‘yicha uzluksiz tizim yaratildi. Umumta’lim maktablari va bolalar sport majmualaridagi mashg‘ulotlarda qobiliyati ko‘zga tashlangan o‘g‘il-qizlar bolalar va o‘smirlar sport maktablari, sport kollejlariga olinib, professional yondashuvlar asosida tarbiyalanmoqda. Oliy o‘quv yurtlari va o‘quv-yig‘in mashg‘ulotlarida mahoratini oshirmoqda. Mamlakatimizda jismoniy tarbiya va sportni ommalashtirish ijtimoiy siyosatning muhim yo‘nalishlaridan biri etib belgilangan. Chunki sport aholi salomatligini mustahkamlash, yosh avlodni sog‘lom va barkamol etib tarbiyalash orqali jamiyatda sog‘lom turmush tarzi va muxitni yaratadi. Jumladan turli kasalliklar, yoshlar o‘rtasida zararli odatlarning oldini olish, mardlik, olijanoblik, vatanparvarlik tuyg‘ularini shakllantirishda muhim o‘rin tutadi. Bu sohada erishilgan yutuqlar mamlakatni dunyoga tanitadi, barcha yurtdoshlarga g‘urur-iftixor bag‘ishlaydi. Jismoniy madaniyat, jismoniy tarbiya, sport va xalq milliy o'yinlari unuim maqsadga qaratilgan eng muhiin pedagogik jarayondir. Sliu sababdan bu jarayonlar ijtimoiy-iqtisodiy, ma'naviy-ma'rifiy hayot bilan chambarchas bog lanib ketgan. Insoniyal yoshlik davridan boslilab, keksalik holatlarigacha ham tabiiy va rasmiy harakal bilan band bo'ladi. Shu bois jahondagi barcha mamlakatlarda jismoniy tarbiya va spoil bilan shug'ullanish masalasi oldingi o'rinlarda turadi. Kishilarning yoshi, jinsi, jismoniy tayyorgarlik holati hamda sport mahoratlariga qarab mashg'ulotlar tanlanadi. O'tgan yillarda bizda ham jismoniy tarbiya va sportni tashkil qilish, uni boshqarish sohasida katta tajriba orttirildr. Ayniqsa muslaqillik yillarida jismoniy tarbiya va sport ishlarini tashkil qilish hamda uni rivojlantirish yo'lida yangi qadamlar qo'yildi. Davlat idoralari, jamoat tashkilotlari hamda sport taslikilotlarining bu sohadagi boshqaruv ta r tib la r i b ir mu noha o'zgardi. Sport tashkilotlari hamda lining quyi jamoalari o'zo'zini boshqarish, moddiy ta’minotini ijodiy ravishda tashkil qilish imkoniyatlari yaratildi. Shuningdek, barcha o'quv yurtlarida jismoniy tarbiya va ommaviy sog'lomlashtiruvchi sport ishlarini tashkil qilishning turli sliakl hamda mazmunlarini ishlab chiqishga sharoitlar yaratildi. Xalq milliy o'yinlarini tashkil qilishga e'tibor va ehtiyoj kuchaydi. Jamiyat taraqqiyoti va ishlab chiqarish maxsuldorligini osliirislida, mehnatkashlarning jismoniy tarbiya va sportning yordami nazariy va amaliy jihatdan to'la isbotlangan. Zero ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotni jadallashtirish jarayonlarida xo'jalikni yuritish mexanizmini tubdan qayta qurish, davlatni boshqarishning demoktarik printsipiga asoslangan imkoniyatlardan to'laroq foydalanishga imkon beradigan yaxlit, samarali va puxta boshqarish tizimini yaratish ishlarida jismoniy madaniyat tashkilotlari, ularning turli va ko'p qirrali tarmoqlari faoliyati muhim ahamiyat kasb etadi. Ana shu jismoniy tarbiy a va sporti , sayohatlarni rivojlantirishga, kishilarning, ayniqsa yoshlarning bo'sh vaqtining mazmunli o'tishini ta'm inlashga e’tibor zarur. Va bunday ishlarni keng ko’lamda ommaviy sport tadbirlari negizida tashkil etsak xalqimizga juda katta ehtirom ko’rsatgan bo’lamiz. Turli yoshdagi xotin-qizlarning jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishi asosan ikkita maqsadga qaratilgan bo`lib, ularning biri salomatlikni yaxshilash bo`lsa, ikkin-chisi sport sohasida erkaklar bilan yonma-yon turib, imkoniyatlarini namoyon qilib, o`z shon-shuxratini himoya qilishdir. Ma`lumki, jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ul-lanuvchi xotin-qizlarning soni yildan yilga ortib bormoqda. Bu holat respublikamizda kun sayin sportning rivojlanayotgani va yashash tarzimizda ro`y beradigan o`zgarishlar bilan bog’liqdir. Xotin-qizlar organizmining ish qobiliyati erkaklar organizmining ish qobiliyatidan bir oz darajada past bo`ladi, bu xotin-qizlar organizmining anatomik va fiziologik xususiyatlariga bog’liq. Shuning uchun xotin-qizlarni sportda yuqori natija-larga erishishlari uchun beriladigan jismoniy yuklamalar va mashqlar hajmini yuqori darajada belgilash maqsadga muvofiq. Bu esa albatta ayollarning ham sportga qiziqishi ancha yuqori ekanligini korsatadi. Jamiyatimizda sog'lom turmush tarzini shakllantirish, aholining, ayniqsa, yosh avlodning jismoniy tarbiya va ommaviy sport bilan muntazam shug'ullanishi uchun zamon talablariga mos shart-sharoitlar yaratish, sport musobaqalari orqali yoshlarda o'z irodasi, kuchi va imkoniyatlariga bo'lgan ishonchni mustahkamlash, mardlik va vatanparvarlik, ona Vatanga sadoqat tuyg'ularini kamol toptirish, shuningdek, yoshlar orasidan iqtidorli sportchilarni saralab olish ishlarini tizimli tashkillashtirish hamda jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirishga yo'naltirilgan keng ko'lamli ishlar amalga oshirilmoqda.
Shu bilan birga, mamlakatimizning barcha hududlarida ommaviy sportning inson va oila hayotidagi muhim ahamiyati, uning jismoniy va manaviy sog'lomlikning asosi ekanini targ'ib-tashviq qilish, hayotga katta umid bilan kirib kelayotgan yoshlarni zararli odatlardan asrash, ularga o'z qobiliyat va istedodlarini ro'yobga chiqarishlari uchun zarur shart-sharoitlar yaratish, ular orasidan iqtidorli sportchilarni saralab olish hamda maqsadli tayyorlash tizimini takomillashtirish borasida muhim va dolzarb vazifalar turibdi. Bu kabi ulug’vor maqsadlarni amalga oshirishda, ularning ijrosini taminlashda davlatimiz ertayu kech tinim bilmasdan turli xil tadbirlar bilan xalqimiz ko’nglini xushnud etishdan charchamayapti.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   https://championat.asia.uz
   
2. 
   “Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi (Bahriddin Bo’riboyev) 2003”
   
3. 
   Uzmanba.net\\\
   
4. 
   Wikipedia.org.\\\