Jizzax Palitexnika instituti Servis fakulteti 532 – 22 guruh talabasi Samadov Og'abek ning Moliya asosalari

Moliyani boshqarishning shakli va 
usullari.
Moliya tizimining barcha soha va bo’g’inlarida, maqsad qilingan 
natijaga erishish uchun moliyaviy boshqaruv subyektlari 
moliyaga ta’sir etishning turli maxsus usullaridan foydalanadi. 
Shu bilan birga ular ushun moliyaviy boshqaruvning umumiy 
uslub va qoidalari mavjuddir. Jumladan, moliyani boshqarishda 
bir nechta umumiy xususiyatga ega bo'lgan funksional 
elementlar mavjud ular ; 
-
Rejalaahtirish ; 
-
Tezkor (operativ) boshqaruv ; 
-
Nazorat. 
Moliyani boshqarish tizimida asosiy o’rnini rejalashtirish tashkil 
qiladi, chunki aynan rejalashtirish jarayonida har qanday 
xo’jalik yurutuvchi subyekt har tomonlama o’zing moliyaviy 

---

[Last Name] 7 
holatini baholaydi, moliyaviy resurslarni oshirish 
imkonyatlarini, ulardan eng samarali foydalanish yo’nalishlarini 
aniqlaydi. Rejalashtirish jarayonida boshqarish qarorlari 
moliyaviy ma’lumotlar tahlili asosida qabul qilinadi . Shuning 
ushun bunday ma’lumotlar yetarlicha to’la va haqqoniy 
bo’lmog’i lozim. Ma’lumotlarni haqqoniy va o’z vaqtida 
olinishi asoslangan qaror qabul qilinishini ta’minlaydi. 
Tezkor (operativ) boshqarish bu – mavjud moliyaviy holatni 
tezkor ( operativ ) tahlil qilish asosida moliyaviy resurslarni 
qayta taqsimlash yordamida minimal xarajat qilib maksimal 
samaraga erishishga qaratilgan chora – tadbirlar 
yig’indisidir.Tezkor (operativ) boshqarish egilivchanlik 
xususiyatga egadir.
Nazorat – boshqaruv elementi sifatida bir vaqtining o’zida 
moliyani rejalashtirishda hamda tezkor (operativ) boshqarishda 
qo’llaniladi. Nazorat haqiqiy natija bilan erjadagi 

---

[Last Name] 8 
ko’rsatkichlarni taqqoslashga yordam beradi , moliyaviy 
resurslarni o’sish rezervlarini aniqlaydi va samarali xo‘jalik 
yuritsh yo’llarini ko’rsatib beradi.
Moliya — markazlashgan va markazlashmagan maqsadli pul 
fondlarini hosil qilish, jamlash, taqsimlash va qayta taqsimlash 
yoki ishlatish yuzasidan paydo boʻladigan iqtisodiy 
munosabatlarga aytiladi. Moliya iqtisodiyotning pul sektorida 
yuzaga keladi va daromadlar asosida yuz beradi. Pul sektori pul 
va pulga tenglashtirilgan aktivlarning harakati boʻlib, buning 
natijasida pul fondlari vujudga keladi. Maqsadli pul fondlari — 
bu Moliya resurslari yoki Moliya obʼyektidir. Moliya subʼyekti 
shu fondlarni yaratish, taqsimlash va ishlatishda ishtirok 
etuvchilar, yaʼni korxonalar (firmalar), turli xoʻjaliklar, 
xonadonlar, nodavlat jamoat tashkilotlari va davlat idoralaridan 
iborat. Moliya daromad hosil qilish va uni sarflashni anglatadi. 

---

[Last Name] 9 
Daromadlar ilk bor, yaʼni birlamchi taqsimlanganda korxona, 
davlat va xonadon Moliyasi yuzaga keladi. 
Milliy iqtisodiyotning boʻgʻinlariga qarab turli darajada Moliya 
amal qiladi. Uning asosiy boʻgʻini quyi darajadagi yoki 
mikromoliyadir. Bunga korxona Moliya si (buni korporativ 
Moliya deb yuritiladi), xonadon Moliyasi, jamoat tashkilotlari 
Moliyasi, sugʻurtalash Moliyasi kabilar kiradi. Davlat Moliyasi 
makrodarajadagi Moliyani tashkil etadi va milliy manfaatlarga 
xizmat qiladi. Niqoyat milliy iqtisodiyotning eng yukrri darajasi 
bu metimoliya boʻlib, bu tabiatan xalqaro Moliya munosabatlari 
hisoblanadi, mamlakatlararo yuz beradi, xalqaro Moliya 
tashkilotlari orqali amalga oshiriladi.