Jizzax politexnika instituti transport fakulteti

MAVZU: GEOMETRIK VA TRIGONOMETRIK NIVELIRLASH USULLARI HAQIDA TUSHUNCHA VA AMALIYOTDA QO’llASH

• MAVZU: GEOMETRIK VA TRIGONOMETRIK NIVELIRLASH USULLARI HAQIDA TUSHUNCHA VA AMALIYOTDA QO’llASH
• REJA
• 1. GEOMETRIK NIVELIRLASH USULLARI
• 2. TRIGANOMETRIK NIVELIRLASH USULLARI
• 3. GEOMETRIK VA TRIGANOMETRIK NIVERLASH USULLARI AMALIYOTDA QO’LLANILISHI

Geometrik nivelirlashning mohiyati va usullari.Nivelirlash usullari. Nuqtaning balandligini o‘lchash yoki nivelirlash yo‘li bilan yer yuzidagi nuqtalarning bir-biriga yoki boshlang‘ich deb qabul qilingan satxiy yuzaga nisbatan balandligi aniqlanadi. Qo‘llaniladigan usul va asboblarga qarab nivelirlash quyidagi turlarga bo‘linadi:

• Geometrik nivelirlashning mohiyati va usullari.Nivelirlash usullari. Nuqtaning balandligini o‘lchash yoki nivelirlash yo‘li bilan yer yuzidagi nuqtalarning bir-biriga yoki boshlang‘ich deb qabul qilingan satxiy yuzaga nisbatan balandligi aniqlanadi. Qo‘llaniladigan usul va asboblarga qarab nivelirlash quyidagi turlarga bo‘linadi:

Geometrik nivelirlash. Bu usulda bir nuqtaning boshqa nuqtaga nisbatan balandligi gorizontal vizirlash nuri bo‘yicha reykalardan bevosita sanoq olish yo‘li bilan aniqlanadi. Nivelirlashning bu usulida nivelirdan foydalaniladi. Geometrik nivelirlashda nuqtalarning balandligi, nivelirlashning boshqa turlariga qaraganda aniqroq topiladi.

• Geometrik nivelirlash. Bu usulda bir nuqtaning boshqa nuqtaga nisbatan balandligi gorizontal vizirlash nuri bo‘yicha reykalardan bevosita sanoq olish yo‘li bilan aniqlanadi. Nivelirlashning bu usulida nivelirdan foydalaniladi. Geometrik nivelirlashda nuqtalarning balandligi, nivelirlashning boshqa turlariga qaraganda aniqroq topiladi.

Trigonometrik nivelirlash.  Nivelirlashning bu turida ikki nuqta orasidagi qiyalik burchagi va masofa o‘lchanadi, hamda o‘lchash natijalaridan nuqtalarning bir-biriga nisbatan balandligi trigonometrik formulalar yordamida hisoblab chiqariladi. Teodolit-taxometr bilan qiyalik burchagi o‘lchanadi. Trigonometrik nivelirlash topografik plan olishda, balandliklardagi farq katta bo‘lgan nuqtalarni, masalan, tog‘, tepalik va boshqa relef shakllarini, turli buyum va inshootlarning balandligini aniqlashda qo‘llaniladi.

• Trigonometrik nivelirlash.  Nivelirlashning bu turida ikki nuqta orasidagi qiyalik burchagi va masofa o‘lchanadi, hamda o‘lchash natijalaridan nuqtalarning bir-biriga nisbatan balandligi trigonometrik formulalar yordamida hisoblab chiqariladi. Teodolit-taxometr bilan qiyalik burchagi o‘lchanadi. Trigonometrik nivelirlash topografik plan olishda, balandliklardagi farq katta bo‘lgan nuqtalarni, masalan, tog‘, tepalik va boshqa relef shakllarini, turli buyum va inshootlarning balandligini aniqlashda qo‘llaniladi.