Jizzax politexnika instituti

3. Boshqaruv karorlarini tayyorlash jarayoni va kabul kilish boskichlari

Menejment amaliyotida boshqaruv karorlarini ishlab chikish va amaliyotga kullashning kuplab shakl va metodlari yigilgan. Savolllarning murakkabligi va mazmuniga karab, boshqaruv karorlarini tayyorlash va kabul kilishda, iqtisodiy taxlil, eksport baxolarni kabi usullardan foydalanishdan raxbar faoliyat xarakatinnig ketma-ketligini umumiy sxemasi mavjud, uni bilish konkret karorlini kurib chikishga yordam beradi. Karor kabul kilishdan oldin raxbar kuyidagilarni aniklab olish shart.

1. 
   Xarakat maksadi va unga erishish yullari.
   
2. 
   Muammoning muxim taraflarini;
   
3. 
   Kerakli moddiy, pulli va mehnat resurslarini;
   
4. 
   Bajaruvchilarning vazifalarini;
   
5. 
   Vzifa bajarilishini tashkil etish tartibini.
   

Menejmentga karorlarni kabul kilish xos, chunki xar bir raxbar faoliyati, u kabul kilgan karorlarda aks etadi. Boshqaruv karorlari jamoa demokratiyasi va uzini boshqarish prinstipi asosida kollektivni karor kabul kilishda katnashuvida amalga oshadi. Uzini boshqarish asosida ishlab chikarish kuchlarining birlashtirishi va ular fikrlarni rivojiga olib keladi.

Tashkilot faoliyati bilan bog`liq boshqaruv karorlari bevosita raxbar tomonidan ishlab chikiladi, bu karorlar tashkilot mezoni va konunchilikka zid kelmasligi kerak. Jamoa «soveti» kabul kilinadigan karorlarni ishlab chikilishining barcha boskichlarida faol ishtirok etadi. Har bir murakab karorlarni kabul kilish jarayoni uz ichiga kuyidagilarni oladi:

1. 
   Maksadni aniklanishi, muammoni tushunish va kerakli axborotni yigish;
   
2. 
   Yigilgan axborotni klassifikastiya kilish, taxlil kilish va baxolash, ya’ni axborotni kayta ishlash;
   
3. 
   Karorlarni turli variantlarini ishlab chikish;
   
4. 
   Variantlarni taxlil kilish, muxokama kilish va baxolash;
   
5. 
   Oxirgi va optimal variantni kabul kilish;
   
6. 
   Har bir karorni kerakli shaklda xujjatlashtirish;
   
7. 
   Karorlarni muxrlab kuyish;
   
8. 
   Karorni bajaruvchiga kuyilishi;
   
9. 
   Kabul kilingan karorlar bajarilishini tashkil kilish;
   
10. 
    Karorni bajarilishini nazorati va xisobi.
    

Har bir boskichni kurib chikamiz:

1. 
   Birinchi boskichda kollektivdagi ijtimoiy-iqtisodiy jarayoni taxlil kilish asosida amalga oshadi. Bu boskichda raxbar va kollektiv orasidagi uzaro munosabatiga bog`liq, raxbarni bu boskichda ishlab chikarish uzluksizligini ta’minlash maksadida raxbar ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni echishga katta e’tibor berishi kerak;
   
2. 
   Ikkinchi boskichda yigilgan axborot klassifikastiyalanadi, taxlil kilinadi va baxolanadi. Bu boskich murakkab jarayon bulbi malaka, bilim va tadbirkorlikni talab kiladi;
   
3. 
   Uchinchi bokichda axborotni yigish davom etib, uning xakikiy imkoniyatlari baxolanib, bir necha uzaro almashuvchan variantlar, ‘ni alternativalar ishlab chikiladi. Alternativ variantlar mas’ul shaxslar tomonidan ishlab chikilib bevosita raxbar nazorati ostida buladi.
   
4. 
   Turtinchi boskichda alternativ karorlarning taxlili va xar tomonlama muxokamasida karorlar ishlab chikiiladi. Kanchalik alternativ kup bulsa, shunchalik karorni optimal variantini tayyorlash samarali buladi. Boshqaruv karorlarning turli variantlarini taxlil va baxolash odatda ularning taxlili va xisobini EXMda takkoslash orkali kelad. Keyin dikkat bilan xar bir variantning baxosini kurib chikishadi, shuning asosida oxirgi va optimal variant tanlanadi. (5-boskich);
   

6-7- boskichlarda, shuningdek kam axamiyatli mazmunga ega bo’lgan, tanlangan karorni anik tasvir beriladigan boskichdir. Bu jarayonda xujjatning ikki kismi kurib chikiladi.: analitik va konstruktiv. Analitik kismida muammoni kelib chikish sabablari, konsruktivlikda esa muammoni echish uchun vositalar va resurslar, asosiy yullar va uslublar kuriladi. Karor ishbilarmon xususiyatiga ega bulishi kerak. Boshqaruv karorlari amaliyotda umumiy suzlar bilan kupincha ishlanadi (majbur kilmok, talab kilmok, kursatmok, nazarda tutmok va x.k.).

Oxigi va eng zarur bokich bu 8.3. va 10 boskichlar bulib, ular kabul kilingan karorni batafsil jarayonini tashkil etish bilan bevosita bog`liqdir. Boshqaruv karorlarini tayyorlash va kabul kilish jarayonini anik tizimli yondashishni nazorat kilishni talab kiladi:

• 
  axborotning yagona kompleks tizimini yaratish.
  

• 
  muammolar echishni tezlashtirish iktva ijtimoiy psixologik muxitlar uning uzgarishi bilan bog`liq;
  

• 
  aloxida bulmagan va shu bilan birgalikda barcha variantli echimlar taxlili;
  
• 
  ishlab chikarishga ta’sir kiladigan kuchlarni aniklashgina emas, balki ular samaradorligini xam;
  
• 
  taxlil kilish uchun operativ, xisob-kitob va statistikadan foydalanish (sxemaga karalsin).