Vakumdagi magnit maydon

Vakumdagi magnit maydon
Reja:

1. 
   Magnit maydoni va uning tavsifi.
   
2. 
   Bio-Savar-Laplas konuni.
   

3. Amper kuchi.
4. Lorens kuchi.

Magnit maydoni va uning tavsifi.

Elektr toklari bir–biri bilan uzaro taʼsirlashadi. Tokli utkazgichlar orasidagi uzaro taʼsir magnit taʼsir deyiladi. Tokli utkazgichlarning bir–biriga taʼsir kiladigan kuchlari magnit kuchlar deyiladi. Parallel utkazgichlarning xar birining birlik

uzunligiga tugri keluvchi uzaro taʼsir kuchi ulardagi i 1 va i 2 toklarga tugri proportsional va ular orasidagi l masofaga teskari proportsional bi ifo 2 124pm=; m / n
o710 4-Ch p = m bulishi kerak.
Toklarning uzaro taʼsiri magnit maydoni deb ataluvchi maydon orkali amalga oshadi. Magnit maydoni materiyaning maxsus turi bulib xisoblanadi. Uning asosiy ossalari: 1.Magnit maydonini elektr toki xosil kiladi. 2. Magnit maydoni tokka
kursatadigan taʼsiriga karab paykaladi.
1820 yili Bio–Savar xar xil shakldagi toklarning magnit maydonlarini urgandilar. Laplas, Bio va Savar tajribalarining natijalarini analiz kilib, istalgan tokning magnit maydonini tokning aloxida elementar bulaklari xosil kilgan maydonlarning
vektor S sifatida xisoblash mumkinligini anikladi. Laplas uzunligi dl bulgan tok elementi xosil kilgan maydonning magnit induktsiyasi uchun: 3) , (rr dl ik dB = bu yerda: k–proportsionallik koeffitsenti. i–tok kuchi. rr–tok elementidan B dr aniklanayotgan nuktaga yunalgan vektor. r–shu vektorning moduli. V–magnit induktsiyasi deb ataladi.
dB vektor dl elementdan va maydon xisoblanayotgan nuktadan utuvchi tekislikka perpendikulyar yunalgan. l dr atrofida B dr yunalish buyicha aylanish dl bilan ung vint koidasi orkali boglangan. B dr moduli uchun 2rsin idlk dBa= bu yerda a, dl va B
vektorlar orasidagi burchak.
Magnit maydonini tokga taʼsirini aniklashda 2 ta tokli utkazgichning uzaro taʼsir kuchi, yaʼni Аmper konunidan foydalanamizchunki magnit maydon kuchlanganligi
ifodasi kuyidagi kurinishga ega Аmper tomonidan aniklangan konunga asosan magnit maydonida tok elementi dl ga taʼsir etuvchi kuch ] B l d [ ki FAr r= bu yerda: k–roportsionallik koefitsenti. i–tok kuchi. B, dl –element joylashgan nuktadagi magnit induktsiyasi. a = sin kiBdl dF a, l dr va Br vektorlari orasidagi burchak. Bu kuch l d
r va Br vektorlar yotgan tekislikka perpendikulyar yunalgandir. Tokka taʼsir etuvchi kuchning yunalishini chap kul koidasidan foydalanib aniklash mumkin. Аgar chap kulning kaftiga Br vektor kiradigan kilib kuysak va uzatilgan 4 ta barmokni tok yunalishi buyicha joylashtirsak, u xolda ochilgan bosh barmok kuchning yunalishini kursatadi.
Xarakatlanaetgan zaryadlangan zarrachaning
magnit maydoni
Bizga biror uzunlikdagi utkazgich berilgan bulsin, S utkazgich-ning kundalang kesimi yuzasi (1-rasm). Bio – Savar – Laplos konuni ifodasidan
J nqSIj = = Yu s nq I J = bu ifodani xar ikki tomonini xam l ga kupaytirib kuyidagi munosabatni xosil kilish mumkin, J J J qN v nq S nq I = = = l l chunki utkazgichni birlik xajmidagi kontsentratsiyasidan nv N = ga , utkazgichni xajmi esa l S v = ga teng.
Shunday kilib J qN I = l bu ifodani Bio-Savar-Laplas konuni ifodasiga kuysak
211sinrNqk Hq J= bu zarralar soni N ta bulgan xol uchun 211sinrkNHhq J= = bu ifoda zaryadlangan xarakatlanaetgan zarrachaning magnit maydoni.
Xarakatlanaetgan zayadlangan zarrachaga magnit
maydoning taʼsiri. Lorents kuchi
Tok utaetgan utkazgich toksiz utkazgichdan shu bilan fark kiladiki unda zaryad tashuvchilarning tartibli xarakati sodir buladi. Bundan magnit maydondagi tokli utkazgichga taʼsir etuvchi kuch xarakatlanuvchi aloxida zaryadlarga taʼsir etuvchi kuchlar taʼsiridan iborat, demak taʼsir zaryadlardan ular oka-etgan utkazgichga berilishi kerak degan xulos kelib chikadi.Maʼlumki, Il=NqJ bu ifodani Аmper konuniga kuysak. Аmper konuniga kura , F=k[IlB]=kNq[JB] bu N ta zarracha uchun Bitta zarracha uchun esa kuyidagicha buladi. =FFl= k q[JB]
Bu formula Lorents konuni ifodasini belgilaydi. Xarakatlanayotgan zaryadli zarraga magnit maydoni tomonidan taʼsir etadigan kuch Lorents kuchi deyiladi. Lorents
kuchining moduli utkazgichning uzunligi dl bulgan kismiga taʼsir etuvchi F
A kuch modulining mana shu kismda tartibli xarakatlanayotgan zarralar soni (N ga) nisbatiga teng ekan.


Amper kuchi. Magnit maydonda joylashgan tokli o`tkazgichga maydon tomonidan ta`sir etuvchi kuch shu maydonning magnit induksiyasi B ga, o`tkazgichning geometrik o`lchamlariga va undan o`tayotgan tok kuchi I ga bog’liq bo`ladi.
Magnit maydonda joylashgan o`tkazgichning dl elementiga ta`sir etuvchi kuchni

ifoda bilan, uning modulini esa