Elektr havfsizligi.
Kompyuter xonasida hamma jihozlar elektrda ishlaydi, shuning uchun elektr
shakstlanishiga uchrash mumkin.
Kompyuterlarda yega ulash va yerga ulash himoyasiga talablar.
Hamma kompyuterlarda ele ktr tarmog’iga ul.ash uchun maxsus sistema ishlatiladi va
unda “O” ulash himoyasi qo’llanilgan. “O” ga ulash himoyasi bu “O” simini korpuslari bog’lash
va har xil issiqlikda ishlaydigan av tomatlarni ishga tushuruvchi sistemadir.
Shaxsiy kompyuterdan foydalanish qoidalari.
Shaxsiy kompyuterni ishga tayyorlash va o’chirish tartiblari mavjud. Avvalambor
kompyuterning tarmoq kuchlanishiga mosligini tekshirish kerak. Shaxsiy kompyuterlar 220 yoki
110 kuchlanishil elektr tarmoqlarida ishlashi mumkin.
Shaxsiy kompyuterlar uchun kuchlanishning o’zgarishi, ayniqsa keskin o’zgarishlar havfli
bo’lishi mumkin. Shuning uchun maxsus stalbizatorlardan yoki elektr quvvatining uzluksizligini
ta’minlovchi-UPS qurilmasidan foydalanish tavsiya etiladi. Maxsus UPS qurilmasi elektr
quvvatini o’zgarmas holda ushlab turadi hamda elektr mabayi o’chirilganda keyin muayyan vaqt
davomida kompyuter ishlashini ta’minlab turadi. Bu vaqt kompyuterda bajarilayotgan ishlarni
tugatish uchun yetarlidir. Masalan, kerakli ma’lumotlarni diskga yozib qo’yish yoki
pragrammalar ishini tugatish uchun va hokazo.
57
Atrof muhit muhofazasi.
Kishilik jamiyati jadval rivojlanib borayotgan bir davrda tabiiy muvozanatni ya’ni
ekologiyani yahshilash, tabioatnio muhofaza qilish dun yo miqyosida ega bo’lgan muammo
bo’lib qolmoqda chunki ekologiya barcha mavjudotlarni biologiyasiga xos talablarga javob
berishi, aks holda ularning yashsasi qiyinlashishi va nihoyat, nobut bo’lishi mumkin. Inson
tabitani bir bo’lgi. Shuning uchun tabiatni muhofaza qilish, uning boyliklaridan rejali va
samarali foydalanish insonlarning muhim vazifasi hisoblanadi.
Ekologiya hususida so’z yuritib Prizidentimiz I.A. Karimov, ekologiya havfsizligi-milliy
va mintaqaviy doiradan chiqib, butun insoniyatni umumiy muammosiga aylanib ketdi, deb
ta’kidlangan edi. Haqiqatdan tabiiy muvozanatni saqlash va uni uzluksiz ravishta yahshilash,
mustahkamlab borish-butun dunyo ahamyatiga ega bo’lgan muammoga aylanib bormoqda.
Shuning uchun kishilik kishilik jamiyatnung hozirgi zamon taraqqiyoti ekologiya haqida
bilimlarni o’rganish va rivojlantirish va uning tartib qoidalarini amalda to’g’ri qo’llash hamda
barcha tamoillariga roiya qilishni taqazo etayotir.
Bu o’z navbatida ekologiya va tabiatni muhofaza qilish fanini har taraflama puxta
o’rganish hamda bu soxa bo’yicha keng ko’klamda ilmiy tadqiqot ishlari olib borish, uning
natijalarini amalda mutazam qo’llashga undamoqda.
Tabiiy sharoitning mavjudotlari talablarga mos eklmasligi, ya’ni muvozanatning buzilishi
ularning o’sish, rivojlanish va nasl berish hususiyatlari yomonlashtiradi. Bunday holatda uzoq
davom etishi mavjudotlarini halok bo’lishiga-dunyoda hayotning so’nishiga olib keladi. Shuning
uchun tabiiy muvozanatni saqlash sayyoramiz doirasida muammo bo‘lib kelmoqda. Dunyoda
hayotning barqaror bo’lishligini ta’minlash uchun tabiiy muvozanatni, ya’ni ekologiyani
o’rganish, uning tamoyillariga rioya qilish yo’li bilan mavjudotlar ichiki muhit talablarini tashqi
muhit omillari bilan uzluksiz ta’minlashga erishish katta ahamyatga ega. Inson tabiat
boyliklaridan o’z manfaatlari uchun keng foydalanadi. Zero u tabiatning ajralmas qismi.
Tabiatga barcha mavjudotlar va borliq jismlar o’ziga xos darajada ta’sir qiladi. Lekin inson
o’zining aql-zakovati, jismoniy mehnati tufayli tabiatga boshqacha ta’sir ko’rsatadi. U hatto
ayrim masalalar bo’yicha tabiatni o’z foydasiga bo’ysundirishga ham erishadi. Natijada, tabiat
boyliklari yo’q bo’ladi, (inson) o’zini falokat yoqasida olib keladi va butunlay nobud bo’ladi.
Bunday nuhush holat ro’y bermasligi uchun ekologiyani buzmaslik, aksincha, uni saqlash va
tabiatni muhofaza qilish lozim.
“Ekologiya” so’zi grekcha bo’lib, oikos-yashash muhiti, turar joy va logos-ta’limot
ma’nosini bildiradi. Ya’ni, ekologiya mavjudotlar uchun yashash sharoitlari mos kelishligi
haqidagi ta’minotdir.
58
Inson va tabiat bir-biriga uzviy bog’liq. Tabiat-inson va butun mavjudotlar yashash
sharoitining birdan-bir asosi. Uning boyliklari jamiyatni yashashi, rivojlanishi uchun zarur
bo’lgan moddiy, madaniy ehtiyojlarni qondiradigan bitmas-tuganmas manba. Inson tabiatsiz
yashay olmaydi, chunki u tabiatning ajralmas kichik bir qismi. U mavjudot sifatida tabiat ta’sir
ko’rsatadi. Lekin insonning tabiatga o’z aql-zakovati, mehnat faoliyai tufayli ta’sir qilishini
hech
nima bilan taqqoslab bo’lmaydi. Boshqacha qilib aytganda, mavjudotlar tabiatdan qanday bo’lsa,
shunday foydalanib, unga sezilarsiz ta’sir etadi. Inson esa tabiatga shunchalik kuchili ta’sir
ko’rsatishi mumkinmi, hatto tabiatni o’ziga bo’ysindiradi.
Sanoatning rivojlanishi tabiiy boyliklar kamayishi bilan birgalikda atrof muhit
ifloslanishiga olib keladi. Ishlab chiqarish chiqindilar suv, atmosfera va tuproqning ifloslanishiga
sabab bo’ladi. Bunday ifloslanish tuproq unumdorligining pasayishiga olib kelishio bilan bir
qatorda hayvonot olami va inson salomatligi uchun havfli bo’lib qoldi.
Atrof-muhitning ifloslanishi katta shaharlarda yaqqol ko’zga tashlanmoqda. Hosirgi
vaqtda rivojlangan mamlakatlar yirik shaharlarida ichimlik suvi yetishmayotganligi havo zaharli
moddalar, jumladan qo’rg’oshin bilan zaxarlangaligi aniqlangan. Ko’pgina ko’l va daryolar
biologik nutai nazardan faoliyatisiz hisobalnadigan bo’lib qoladi. Yrik shaharlar axlatlar,
chiqindilar to’lib ketganligi tufayli turli yuqumli kasalliklar kelib chiqish havfi tug’ulmoqda.
Umuman, insonning tabiatga bo’lgan ta’siri shuchalik kuch olib, katta havf tug’dirmoqdaki, u
biologik muvozatnatning, buzilishiga sabab bo’lib, ishlab chiqarish kuchlarining kelgusida
rivojlanishiga to’sqinlik qilishi mumkin.
Tabiatni muhofaza qilishining maqsadi. Tabiatning muhofaza qilish qadim zamonlarda
boshlangan va unning maqsadi asta-sekin mukammalashib bormoqda. Ilgari tabiatni muhofaza
qilish moddiy boylik nuqtai nazardan qilingan bo’lsa, hozirgi zamonga kelib, maqsadi keng tus
olmoqda.
Ayni vaqtda tabiatni muhofaza qilishning maqsadlari iqtisodiy, sog’lomlashtirish, tozalik
(gigyena), tarbiyaviy-badiiy (estetika) va ilmiy yo’nalishlarga bo’linadi.
Tabiatni muhofaza qilish va undan foydalanish ham zarur. Uni muhofaza qilishning asosiy
sharti himoya qilishni foydalanish bilan bir vaqtda olibborish lozimligi. Bu tabiatni himoya qilish
va undan foydalanish bir butun masala ekanligi ekanligi kelib chiqadi. Tarixda insonning
tabiatga munosabati o’zgaruvchan bo’lib, u jamiyatning turmush tarziga bog’liq. Tabiat
boyliklaridan vahshiyona emas, balki to’g’ri, oqilona, insofli, kelajakni o’ylagan holda
foydalanish kerak.
59
XIX va XX asrlarning boshlarida tabiatini muhofaza qilish jamoatchiligi shaklllandi.
Shundan so’ng, tabiat boyillarini muhofaza qilish boshlandi. Matbuotda suvni muhofaza qilish,
yer osti boyliklaridan foydalanish haqida qonunlar e’lon qillndi.
Barcha qazilma boyliklar,
quvvat jamg’armalari
Atmosfera havosi, suv,
o’simlik va hayvonot genetic
fondi
Tabiiy boyliklar
Tugaydigandilar
Tiklanmaydigan yer osti
boyliklari
Nisbatan tiklanadiganlar
tuproq, katta yoshdagi
daraxtlar
Tiklanadigan o’simlik,
hayvonot dunyosi, mineral
hom ashiyolarning ayrim
xillari
Almashtiriladigan
Tugaydigandilar
Koinot boyliklari, quyosh
raiatsiyasi, dengizlarni
quyilishi va boshqalar
Iqlim boyliklari, atmosfera
havosi
Suv
Almashtirilmaydigan
|