Jo‘rayev 0 ‘zbekiston tarixi (Milliy istiqlol davri) uchinchi kitob «sharq» nashriy ot-matb aa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati toshkent 2011

Mavzuga doir material
Tojikiston muammosi yechimining besh muhim jihati
Almati shahrida oliy maqom uchrashuvidan so‘ng jumalistlar 
bilan boTib o‘tgan uchrashuvda muxbirlar tojik-afg‘on chegarasi- 
da yuzaga kelgan tanglik va 0 ‘zbekiston hamda Qozogriston rah- 
barlarining bu muammoga munosabati xususida savollar berishdi. 
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov bu savollar- 
ga javob berarkan, muammoning besh jihatiga mufassal to‘xtalib 
o ‘tdi.
Birinchidan, dedi u, Tojikiston bilan Afg'oniston chegarasida 
ro‘y berayotgan ziddiyatni hech qachon katta kuch to‘plab, zorilik 
yo‘li bilan hal qilib bo‘lmaydi. Zorilik ishlatish ahvolni battar chi- 
gallashtirib yuborishi mumkin. Bu muammoni faqat tinch yo‘l bilan, 
muzokaralar vositasida hal etish zarur. 
**
Masalaning ikkinchi muhim jihati shuki, - dedi Islom Karimov, 
Tojikiston - mustaqil davlat, uning rahbariyati mamlakatning o ‘ziga
7 1 9

---

xos va o‘ziga mos bo‘lgan, o‘z xalqining tub manfaatlariga xizmat 
etuvchi siyosat yurgizishi tabiiy. Hozir Tojikiston rahbariyati mamla- 
kat boshiga tushgan katta fojiadan chiqib olish yo‘ilarini axtaryapti. 
Biz qo‘shni davlat vakillari, tojik xalqi tezroq o ‘z diyorida, tinch 
va farovon hayot qurishini istaymiz. Tojikiston rahbariyatining o‘z 
yurtida tezroq tinchlik va totuvlik o‘matish yoTidagi mustaqil sa’y- 
harakatlarini qoTlagan holda, ba’zi bir masalalarda tavsiya tarzida 
o ‘z mulohazalarimizni bildirsak, ular to‘g‘ri qabul etiladi, deb umid 
qilamiz. Shu nuqtayi nazardan qarasak, muammoni, yana ta’kidlab 
aytaman, aslo zo‘rlik yoTi bilan yechilmaydigan muammoni hal 
etishda Tojikiston tarafi birinchi navbatda Afg‘oniston rahbariyati 
bilan, agar kerak bo‘Isa, Pokiston, Eron va shu mintaqadagi boshqa 
qo‘shni davlatlar bilan muzokara y o iig a o ‘tsa, vaziyatni qay tarzda 
va qanchalik tez barqaror etish yoTlari haqida o‘zaro fikr almashsa, 
ayni muddao boTur edi.
Muammoni hal etishga yordam beruvchi uchinchi jihat xususi- 
da gapirar ekan, Prezident Islom Karimov shunday dedi: Tojikiston 
rahbariyati o ‘z yurti kelajagini o‘ylaydigan, mamlakatda demokratik 
jamiyat qurish y o iin i tanlagan sogTom kuchlar bilan tezroq mulo- 
qotga o ‘tgani ma’qul boTardi.
Bugungi kunda sobiq SSSR hududida qad rostlayotgan mustaqil 
davlat o ‘z Konstitutsiyasini, - jamiyatning, davlatchilikning huquqiy 
asoslarini qayta ko‘rib chiqayapti va demokratik me’yorlarga mosla- 
yapti. Chunonchi, demokratik saylov tizimini ishlab chiqish va joriy 
etish yuzasidan qonunlar tayyorlash hamda shu qonunlami hayot- 
ga tatbiq qilish bugungi zamon talabiga javob beradigan ish b o iu r 
edi. Agar shu nuqtayi nazardan yondashsak, Tojikistondagi ijtimoiy 
tanglikni bartaraf etishning to‘rtinchi jihatiga kelamiz. Buning mo- 
hiyati shuki, Tojikistondagi vaziyatni barqaror etish uchun kun sayin 
o‘zgarib borayotgan zamon talablariga javob bera oladigan qonunlar 
ishlab chiqishni tezlashtirish zarur. Yangi jamiyat qurish va yangi 
demokratik saylov o ‘tkazish yoTida turli siyosiy kuchlaming boshini 
qovushtirish, jamoatchilikni ana shu olijanob maqsadlarga jalb etish, 
bizning fikrimizcha, g ‘oyat ma’qul ish boTur edi.
Albatta, bizlar tojik-afg‘on chegarasiga ikki davlat o‘rtasidagi 
chegara deb emas, balki Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligining che- 
garasi sifatida qaraymiz, dedi 0 ‘zbekiston Prezidenti. Muammo 
yechimining beshinchi jihati shundaki, yalpi Xavfsizlik shartno- 
masiga imzo chekkan mamlakatlar chegarani mustahkamlashga 
ko‘maklashishi kerak. Lekin har bir davlat, eng aw alo, o ‘zining 
ham moddiy, ham m a’naviy, ham siyosiy va ham diploma-
7 2 0

---

tik kuchlariga tayanib, muammoni hal etishga harakat qilgani 
ma’qui.
Prezident Islom Karimov Tojikiston xalqi va rahbariyati vujudga 
kelgan muammolami bosiqlik va aql-zakovat bilan, tinchlik va ado- 
lat yo‘li bilan hal etishga qodir, deb ishonch bildirdi.
« 0 ‘zbekiston ovozi», 1993-yil 30-iyul.
* * *
1992-yil 8-oktabrda Tojikiston Respublikasi Oliy Kengashi 
Raisi Imomali Rahmonov rahbarligidagi shu mamlakat delegatsi- 
yasi rasmiy amaliy tashrif bilan Toshkentga keldi. Xalqlar Do‘stligi 
saroyida har ikki mamlakat rahbarlarining yakkama-yakka suhbati 
bo Tib o‘tdi. So‘ng rasmiy delegatsiyalaming kengaytirilgan tarkibda 
muzokaralari boTdi.
Islom Karimov Tojikistondagi vaziyat xususida so'zlar ekan, 
mamlakat mustaqilligi va ravnaqi uchun kurashuvchi barcha siyo- 
siy kuchlaming 1994-yil noyabr oyida bo Tib oTadigan Prezident 
saylovida teng ishtirokini ta’minlash va xalqning barcha qatlamla- 
ri bu dolzarb masalaga o‘z munosabatini xolis bildirishiga imko- 
niyat yaratish nohoyatda muhimligini ta’kidladi. Imomali Rahmo­
nov qardosh 0 ‘zbekistonning tojik xalqiga insonparvarlik yordamini 
Prezident Islom Karimovning mintaqada tinchlik va osoyishtalikni 
ta’minlash borasidagi tashabbuslarini yuksak baholadi. Bu yilgi ho- 
silni nes-nobud qilmay terib olish va kelgusi ish hosili uchun zamin 
yaratish hamda qishning talofatsiz o ‘tishi uchun gaz va yoqilgT yet- 
kazib berish haqidagi iltimosi qondirilgani uchun 0 ‘zbekiston rahba- 
riyatiga minnatdorchilik izhor etadi.
1991-1996-yillarda 0 ‘zbekiston va Turkmaniston munosabatla- 
rida ham o‘zaro qardoshlik, do‘stlik, birodarlik, iqtisodiy, m a’naviy 
sohalarda hamkorlik tamoyiliga amal qilindi.
Qardosh xalqlar va qo‘shni mamlakatlar umumiy xonadonini 
tashkil etish, yagona zamin, yagona makonni qaror toptirish, belgi- 
lashning ma’naviy poydevori - bu olis o‘tmish mushtarakligini, shu 
asosda shakllangan urf-odatlar, an’analar va turmush tarzini chuqur 
0
‘rganishdir.
Prezident I. Karimov tomonidan 1995-yil 5-mayda Oliy Majlis 
II sessiyasida «Turkiston - umumiy uyimiz» shiorini ilgari surili- 
shi, uning mazmuni, ko‘zlangan maqsad va mintaqaviy barqarorlikni 
ta’minlashdir.
Markaziy Osiyo Hamdo‘stligi mamlakatlari jahonning boshqa 
ittifoqdosh va mintaqaviy hamkorlik mamlakatlaridan farqli oTaroq
721

---

dodlarimiz qarashlariga va mintaqa xalqlari maqsadlariga to ia mos 
kcladi.
0 ‘zbekistonning Markaziy Osiyodagi tashqi siyosiy y o ii 
uniq. Bu yo‘l mintaqada yaxlit iqtisodiy hududni vujudga keltirish 
va rivojlantirishdan iborat. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 
I. 
Karimov Oliy Majlisning 1995-yil 23-fevlardagi I sessiyasida 
Markaziy Osiyo davlatlari bilan munosabatlami belgilab shunday 
degan edi: