K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va

qarzlar
 
haqida
 ma‟lumotnoma (2a- shakl) 
ning asosiy 
maqsadi bo‗lib korxonaning 
hisobot
davri oxiriga bo‗lgan debitorlik va kreditorlik 
qarzlari
to‗g‗risida ma‘ lumotlarni turli belgilari bo‗ yicha guruhlab ko‗rsatish 
hisoblanadi
. 
Ma‘lumotnoma 12 ta ustunchadan iborot bo‗lib, uning 1-va 2- ustunchalarida tartib 
raqami, debitorlar va kreditorlarning nomi, 3- ustunchada jami umumiy 
qarzlar
, 4- 
ustunchada jami 
qarzlarning
muddati o‗tgani ko‗rsatiladi. Ma‘lumotnomaning 5-12 –
ustunchalari korxonaga taalluqli bo‗lmagan sabablar bo‗ yicha vujudga kelgan 
qarzlar
to‗g‗risida axborotlarni berishga mo‗ ljallangan, jumladan, 5- va 6- ustunchalarda bunday 

---

227 
qarzlarning
mos ravishda jami va muddati o‗tgan summasi, 7- va 8- ustunchalarda 
xukumat 
qaroriga
asosan oldindan xaq to‗lamay jo‗natilgan (olingan) mahsulotlar 
bo‗ yicha 
qarzlarning
mos ravishda jami va muddati o‗tgan summasi, 9-va 10- 
ustunchalarda davlat resurslari va jamg‗armalaridan ko‗zga tutilgan xom-ashyo va 
materiallar bo‗ yicha o‗tqazilgan bank to‗lovlarining mos ravishda jami va muddati 
o‗tgan summasi, 11- ustunchada xukumat 
qarori
bo‗ yicha kechiktirilgan 
qarzlar
, 12-
ustunchada 
qonunchilikga
muvofiq 
qilingan
da‘volar bo‗ yicha sud jarayonida ko‗rib 
chiqilayotgan yoki xo‗jalik sudi tomonidan kreditorlardan o‗ ndirish to‗g‗risida 
qaror
chiqqan 
qarzlar
summasi ko‗rsatiladi. 
Ma‘lumotnomaning satrlarini to‗ldirishda 
quyidagi
ketma-ketlikga amal 
qilinishi
lozim. Oldin barcha debitorlik 
qarzlar
, keyin esa barcha kreditorlik 
qarzlari
to‗g‗risidagi 
ma‘ lumotlar ko‗rsatiladi. Chunonchi, debitorlar va kreditorlarning 
qarzlari
respublika 
ichidagi 
qarzlar
, ichki idoraviy 
qarzlar
va respublikadan tashqaridagi 
qarzlar
guruhlari 
bo‗ yicha tasniflangan 
holda
ko‗rsatiladi. Ma‘lumotnomada ko‗rsatilgan debitorlik 
qarzlarning
umumiy summasi buxgalteriya balansining 110 va 210- satrlaridagi summaga 
(alohida bo‗linmalarning 
qarzlaridan
tashqari), shuningdek kreditorlik 
qarzlarning
umumiy summasi buxgalteriya balansining 491 va 601-satrlaridagi summaga mos kelishi 
shart. 
Moliviy 
hisobotga
uning u yoki bu ko‗rsatkichlarini tasniflovchi analitik jadvallar, 
shuningdek korxona moliviy-xo‗jalik faoliyatining ayrim jixatlari bo‗ yicha tushuntirish 
xati ilova 
qilinadi
. Asosiy analitik jadvallar bo‗lib, masalan, soliq solish bazasiga 
qayta
qo‘shiladigan
harajatlar ro‗ yxati, soliq bo‗ yicha imtiyozlar 
hisob
–kitobi, imtiyozlarni 
ishlatilishi, foydani taqsimlash 
hisob
-kitobi va boshqalar 
hisoblanadi
.
Moliyaviy 
hisobotga
yozilgan tushuntirish xatida korxonaning 
hisob
siyosatidagi 
o‗zgarishlarning sabablari, moliyaviy-xo‗jalik faoliyatida mavjud salbiy jihatlar, 
jumladan xo‗jalik faoliyatini zarar bilan yakunlashga olib kelgan sabablar ochib beriladi. 
Bunday tushuntirishlar moliyaviy 
hisobotdan
foydalanuvchilarni 
qo‘shimcha
ma‘ lumotlar bilan ta‘ minlashda, shuningdek
hisobot
asosida to‗g‗ri 
qarorlar
qabul
qilinishida
katta ahamiyat kasb etadi.