K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va

 
Sotish jarayoni
deganda ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan tayyor 
mahsulotlarni, bajarilgan ishlarni, ko‗rsatilgan xizmatlarni haridorlarga sotish 
tushuniladi. Ushbu jarayonda tayyor mahsulot, ish, xizmat pulga aylanadi, sotuvchi va 
sotib oluvchi o‗rtasida o‗zaro hisob-kitoblar bo‗ yicha qarzlar vujudga keladi. Sotish 
jarayonida korxonaning yalpi tushumi, sotish tannarxi, sotishdan

---

14 
3-chisma.
 Buxgalteriya hisobining predmetini tashkil qiluvchi ob‟ektlar 
Buxgalteriya 
hisobining
 ob‟ektlari 
Xo‗jalik faoliyatini 
tashkil 
qiluvchi
jarayonlar 
Ta‘minot jarayoni 
Ishlab chiqarish jarayoni 
Sotish jarayoni
Xo‗jalik aktivlari 
1.Uzoq muddatli aktivlar 
Asosiy vositalar 
Nomoddiy aktivlar 
Kapital investitsiyalar 
Moliyaviy investitsiyalar 
Uzoq muddatli 
qarzlar
 
2.
Qisqa
muddatli aktivlar 
Tovar –moddiy boyliklar
Pul mablag„lari
Kelgusi davr harajatlari
Kechiktirilgan harajatlar
Olinadigan schyotlar (debitorlik 
qarzlar
)
Xo‗jalik 
aktivlarining 
manbalari 
1
.Xususiy kapital 
Ustav kapitali
Qo‘shilgan
 kapital
Rezerv kapitali
Taqsimlanmagan foyda
Maqsadli tushumlar
Rezervlar
2.Majburiyatlar 
Qarz
 va kreditlar
Ta‟minotchilarga to„lanadigan schyotlar
Soliqlar va majburiy ajratmalar bo„yicha 
qarzlar
Ish 
haqi
 bo„yicha 
qarzlar
Ta‟sischilarga 
qarzlar
Boshqa kreditorlik 
qarzlari
Xo‗jalik faoliyati 
natijalari 
1.Foyda 
2.Zarar 

---

15 
olingan foyda yoki zarari, sotish jarayonining harajatlari, unga doir soliqlar va boshqa 
ko‗rsatkichlar hisobga olinadi.
Buxgalteriya hisobining birinchi guruh ob‘ekti bo‗lib hisoblangan xo‗jalik faoliyati 
faqatgina uni tashkil etuvchi jarayonlarni doimiy va uzliksiz ravishda amalga oshirib 
borgan holda mavjud bo‗ladi. Bu jarayonlarni bir birisiz tasavvur etib bo‗lmadi, 
chunonchi ta‘ minotsiz ishlab chiqarish, ishlab chiqarishsiz esa sotish jarayoni amalga 
oshmaydi. Sotish bo‗lmasa korxonaga pul kelib tushmaydi, pulsiz esa ta‘ minot, ishlab 
chiqarish jarayonlarini yangidan takrorlab va rivojlantirib bo‗lmaydi. Bundan xulosa 
qilsa bo‗ladiki, xo‗jalik faoliyati mablag‗ larni usliksiz aylanishidan va ko‗payib 
borishidan iboratdir. Buyuk iqtisodchi Karl Marks xo‗jalik faoliyati jarayonlarini 
kapitalning aylanishi deb e‘tirof etib, uni o‗zining «Kapital» asarida quyidagicha 
ifodalagan edi.