Kainat və təbiət haqqında fəlsəfi hipotezalar seriyasından

NƏTİCƏ: 
 
Kainat  sonsuzdur,  bu  baxımdan  da  sonsuz sayda, həcmdə, 
miqdarda,  ölçülərdə  əlaqəli,  bu  səbəbdən  də  təsiredici 
məlumatlardan,  siqnallardan,  müxtəlif  qüvvə  kəmiyyətini 
yaradan  birləşmələrdən  ibarətdir.  Siqnallar  hərəkətlərdən 
meydana  gəlir.  Hərəkətlərdən  qüvvələr  yaranır.  Qüvvələr 
sürətlərin dərəcələrini müəyyən edir. Dərəcələrdən də kəmiyyət 
dərəcələri və kainatın tərkib təsnifatı yaranır.  
Bu  kitabda  şərti  sonluqlar  olaraq  aşağıdakı  nəticələrə 
gəlinir: 
-kainat  siqnallardan  ibarətdir,  siqnallar  axınlardır,  axınlar 
qüvvələrdir, kəmiyyətdir, miqdardır, həcmdir;  
-müsbətliklər  enerji  artması,  mənfiliklər  isə  enerji 
azalmasıdır.  Mənfiliklər  yoxluq  deyil,  müəyyən  xətlərdə  olan 
enerji  azalmalarıdır.  Müsbətliklər  və  mənfiliklər  ədədlərdə 
eynidir,  lakin  məkanlar  başqadır.  Varlıq  var,  yoxluq  ancaq 
məkan  dəyişəndə  və  məzmun  dəyişəndə  mövcuddur.  Dəyişmə 
zamanı  forma  və  məzmun  əvvəlki  məkandan  yoxa  çıxır,  yeni 
məkanda  ya  əvvəlki  formanı  müəyyən  qədər  saxlayır,  ya  da 
formasını  dəyişir.  Mütləq  yoxluq  məkanın  özündə  olan 
yoxluqdur. Bu da yerdəyişmədən asılıdır; 
-eynilik 
yalnız  ədədlərdə, 
elementlərdə  ola  bilər. 
Birləşmələr  zamanı  isə  fərqlilik  yaranır.  Eyni  məkan  yoxdur. 
Hər  bir  zərrəcik  və  onun  birləşməsinin  öz  məkanı  var.  Bir 
zərrəcik bir məkandadır; 
-sürət məkanı və zamanı (bir nöqtəyə gəlmə zamanı) yaxın 
edir. Sürət həm də əks istiqamətdə zamanı və məkanı uzadır; 
-qaranlıq 
işığın 
müəyyən 
nisbətdə 
olmamasıdır. 
Qaranlıqlaşma 
enerjinin 
azalmasıdır. 
Qaranlıqlaşma 
sürtünmənin  azalmasıdır.  İşıq  çoxalarsa,  sürtünmə  də  artar, 
qüvvə  artar  təsir  olunan  materiya  üzərində  dağılma  prosesləri 
də sürətlənər. Yer kürəsində işıq və qaranlıq bir-birilərini əvəz 
etməsələr, planet məhv olar; 

164 
 
-“hə”  və  “yox”  anlayışlarının  formalaşmasında  enerji 
siqnalları mühüm rol oynayır. “Hə” ilə “yox” arasında keçidlər 
uzananda zaman da uzanır. Bu iki anlayış bir-birinin içərisində 
qərarlaşır.  Tərkib  kəmiyyətcə  eynidir.  Hər  bir  “hə”  eyni 
kəmiyyətdə “yox”un əvəzlənməsini təmin edir; 
-varlıq  antonimində  yenə  də  varlıqdır.  Lakin  məkanı 
fərqlidir.  Ənənəvi  riyaziyyat  yalnız  bir  məkanda  mövcud  olan 
ə
dədlərə  münasibətdə  düzdür.  Əməliyyatlar  zamanı  məkanlar 
dəyişir,  ənənəvi  riyaziyyat  pozulur.  Çoxluq  aza,  azlıq  da 
çoxluğa  bərabər  olur.  Tərkib  vahidin  özünə,  vahid  də  tərkibə 
bərabər olur; 
-rənglər  tərkiblərində  olan  elementlərin  xassələri  ilə  bir-
birilərindən  fərqlənir.  İşıq  (enerji)  rəngləri  müəyyən  edir. 
Günəş  işığı  və  ya  da  elektrik  işığı  rəngin  üzərinə  düşür, 
elementlərarası  təsirlər  meydana  gəlir.  Bu  baxımdan  enerji 
olmayanda  rənglər  də  ola  bilməz.  Rənglərin  müddəti  var  bu, 
enerjidən asılıdır; 
-iyilər  və  dadların  xassələri  elementlərin  tərkibində  olan 
enerji  kəmiyyəti  ilə  müəyyən  olunur.  Aktiv  maddələrdə  iyilər 
də  aktiv  olur.  İyilərin  yaxşı  olması  beyində  siqnal  mərkəzi  ilə 
iyi  arasında  mütənasibliyin  olmasındadır.  Dadlar  arasında 
keçidlər də enerji kəmiyyəti ilə bağlıdır; 
-alovlar  sürətlə  hərəkət  edən  zərrəciklər  arasında  olan 
sürtünmələrin  qığılcımlarıdır.  Atmosfer  alov  mənbəyini 
dağıdır, alovu sürətləndirir və alov mənbəyində tükənmə gedir; 
-Günəş 
sürtünmədən 
meydana 
gələn 
qaz-mayedən 
ibarətdir.  Günəş  kosmik  fəza  müstəvisinin  qeyri-tarazlığından 
tarazlığa keçidlər zamanı formalaşır; 
-Günəş  olmasa  planetlər  –bərk  halında  olanlar-dərhal 
mayeyə, maye qaza çevrilər; qaz halında olanlar isə dağılar və 
ehtimal  edək  ki,  digər  ulduzlar  sisteminə  daxil  olarlar.  Eyni 
zamanda  azmış  planetlərə  (dağılmış  və  ya  da  çox  bərkləşmiş 
formada) çevrilərlər; 

165 
 
-fəza-Günəş-planetlər 
vəhdətinin 
başlanğıcı 
eynidir. 
Burada  fərqi  sürət,  qüvvə  və  enerji  meydana  gətirir.  Məkan 
amili də fəza və onun obyektləri arasında olan fərqləri yaradır; 
-su  kosmik  fəzanın  maye  formasıdır.  Sıxlaşmış  kütləsidir. 
Sudan  bərk  planetlərə  keçidlərdə  sıxlaşma  daha  da  çox  olur. 
Günəş  də  suyun  alternatividir,  lakin  daha  aktiv  formasıdır. 
Planetlər  də  su  və  Günəşlə  eynidirlər.  Enerji  fərqləri  onları 
fərqli formaya salır; 
-Günəş  burulğandan  əmələ  gəlir.  Bu  baxımdan  da 
daxilində  maye  axını  olur.  Günəşin  daxili  maye  axını  onun 
ə
trafı  üzrə  axın  təsiri  məkanlarını  formalaşdırır.  Bu  axın  təsiri 
məkanları-Günəşin təsir dərəcələri məkanı da məhz planetlərin 
Günəş ətrafında dövr etməlrinin əsaslarını meydana gəitrir; 
-Yer kürəsində atmosferin əsasını dünya okeanı təşkil edir. 
Yer  kürəsinin  atmosferi  ya  Günəş-su  əlaqəsindən  meydana 
gəlib, ya da atmosfer özü dünya okeanını formalaşdırıb; 
-Yer  kürəsinin  öz  oxu  ətrafında  fırlanması  sürətinə  və 
mövcud  təbii  nizamın  əsaslarına  həm  Yer  kürəsinin  kütləsi, 
tərkibi,  həm  də  onun  Günəşlə  məsafəsi  təsir  göstərir.  Yer 
kürəsi  Günəşdən  bir  qədər  aralansa  və  yaxud  da  Günəşə 
yaxınlaşsa,  Yerin  öz  oxu  ətrafında  fırlanmasının  mövcud 
ə
sasları da dəyişər və planet indiki formada və mahiyyətdə ola 
bilməz. Günəş enerjisi Yerin kütləsinin tədricən dəyişir və Yer 
kürəsi öz oxu ətrafında dövr edir; 
-Ay Yer kürəsini tarazlaşdıran peykdir. Günəşlə Yer kürəsi 
arasındakı  əlaqələrin  nizamlanmasında  böyük  rol  oynayır.  Ay 
Yer  kürəsinin  öz  oxu  ətrafında  dövr  etməsinə  təsir  edir, 
Yerətrafı  kosmik  fəzanın  tənzimlənməsinə  müsbət  təsirlərini 
göstərir; 
-planetlər  arasında  əlaqələr  var.  Bu  əlaqələr  həm  də 
Günəşin meydana gəlməsinə təsir edir. Planetlər olmasa Günəş 
də ola bilməz. Günəşin yaranması üçün lazımi fəza elementləri 
axınlarını  planetlər  təmin  edir.  Onlar  Günəşə  doğru  fəza 
elementlərini  itələyirlər.  Planetlərarası  əlaqələr  onlar  arasında 

166 
 
siqnalların  ötürülməsinə  səbəb  olur.  Planetlərarası  əlaqələr 
onların Günəş ətrafında dövr etmələrinə təsir edir; 
-Yer  kürəsinin  əmələ  gəlməsi  ehtimalları  bunlardır:  sudan 
bərk  materiyanın  yaranması;  Günəş  parçasının  olması.  Ola  da 
bilər  ki,  dünya  okeanı  Yer  kürəsinin  digər  kosmik  obyektlə-
asteroid  və  ya  da  digər  planetlə  toqquşması  sayəsində 
parçalanan bərk materiyadan formalaşıb. 

167 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ELŞƏN MİSİR OĞLU NƏSİBOV 
 
 
DÜŞÜNCƏLƏRİM 
  
II HİSSƏ:  
 
 

168 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Шярти чап вяряги 10,5. Сифариш №50. 
Каьыз форматы 64
×
80 
1
/
16
. Тираъ 200. 
 
«Елм вя Тящсил» няшриййат-полиграфийа мцяссисяси