Kashfiyot va ixtirolar

G'ildiraklar, pedallar va motor
Kpchilik odamlarning 
fikricha: inson tafakkuri- 
ning eng oliy kashfiyoti -
bu ikkita g'ildirak, m l va 
pedal.
Lotin tilida «veloks» so'zi «tez» de­
gan ma’noni, «pedes» so'zi«oyoq»
degan ma’noni anglatib, «velosi­
ped» so'zi «tez yuruvchilar mashi­
nasi» degan ma'noni anglatadi.
1817-yilda nemis pro­
fessor! 
Karl Dreys 
birin­
chi ikki g'ildirakli 
samokatni 
yaratdi va unga «yurish uchun ma- 
shina» deb nom berdi. Bu «mashina»ning ruli bor bo'lib, u pedalsiz 
velosiped ko'rinishida edi. Dreysning sharafiga bu kashfiyotni dre- 
zina deb atadilar va bu 
drezina 
so'zi hanuzgacha mavjud. Tez ora- 
da Dreys mashinasi Buyuk Britaniyada om m aboplikka erishib, unga 
«dendi-xorz» (ingliz tilida «dendi uchun ot») deb nom berishdi.
1839-1840-yillarda shotlandiyalik temirchi Kirkpatrik Dreysning 
kashfiyoti ni takomillashtirdi, ya’ni unga egar va pedal o'rnatdi. Am ­
mo bu pedallar aylanmas, uni faqat itarib yurgizish mumkin edi.
1862-yilda 
fransiyalik 
bola- 
lar aravachasini yasash bo'yicha 
usta 
Pyer Lalman 
«dendi-xorz»ni 
ko'rib, uning oldi g'ildiragiga ayla- 
nadigan pedal o'rnatdi va shun­
dan boshlab 
velosiped 
sanoatda 
ishlab chiqarila boshlandi.
O'sha yillarda oldi g'ildiragi 
juda katta bo'lgan va uning us­
tiga egar o'rnatilgan velosiped- 
lar juda om malashib ketdi. Oldi 
va orqa g'ildiraklarning katta-
«Penni-farting» sistemasidagi
kichikligidagi farqi juda katta
velosiped
bo'lganligi sababli unga «penni-

---

farting» deb nom berdilar (inglizlarning penni tangasi fartingga nis­
batan ancha katta). Oldingi katta g'ildirak yuqori tezlik bilan yurish 
imkonini berish bilan birga velosipedning turg'un holatda turishini 
ta ’minlay olmas edi.
1888-yilda shotlandiyalik