Kiberxavfsizlik tushunchasi, uning tashkil etuvchilarining xarakteristikalari. Axborotli jamiyatda xavfsizlik. Xavfsizlik tushunchasi Ishdan maqsad

Mualliflik huquqlarini himoyalashni texnik vositalari
Axborotni himoyalashni texnik vositalarining DT paydo bo’lishi bilan bu vositalarni aylanib o’tish etikaga to’g’ri keladimi yoki yo’qmi kabi masala bilan bog’liq yangi muammolar paydo bo’lidi. Ba’zilar olingan PDF-fayllardan audiokitoblarni yaratish imkonini beradigan buzg’unchilarni foydalanuvchilar huquqini himoyachilari deb, boshqalar uchun esa qonuniy sotib olngan CD dagi musiqani qayta yozish yoki uni boshqa kompyuterlarga uzatish noqonuniydir. Boshqalar bunda himoyalangan mediadan qaytarilmaydigan foydalanish uchun ochiq intellektual mulk egalarining huquqlarini buzilishini ko’radi xolos.
Axborot erkinligi
Axborot erkinligi, ya’ni so’z erkinligi yana axborotni qidirish, olish va uzatish erkinligi kibermuhitda kimda va nimada hukumat borligi masalasini ko’taradi. Axborot erkinligi huquqi odatda mamlakatga, jamiyatga yoki ma’daniyatga tegishli ta’sir qiladigan cheklanishlarga bog’liq. Internetga qo’llaniladigan bu muammoning uchta nuqtai-nazari mavjud. Birinchisi – Internet davlat aholisi foydalanishi mumkin bo’lgan OAV shakli bo’lib, har bir davlat o’zi o’zining qonunchilik asosida nazoratlashi kerak. Ikkinchisi – “Sanoat dunyosi hukumati… sizning hukumatingiz bizgacha yetib bormaydi [Internetgacha]… Bizda tanlov hukumati yo’q, bo’lmasa ham kerak… Sizda bizni boshqarish uchun axloqiy huquq yo’q, biz qo’rqishimizga asos bo’ladigan majburlash usullari ham sizda yo’q” [8]. Uchinchi tomon Internet davlat chegarasi kabi seziladigan barcha chegaralarni o’chirib tashlaydi deb hisoblaydi, shuning uchun hukumat xalqaro organga berilishi lozim, chunki bitta davlat qonuni ikkinchisi uchun qarshi bo’lishi mumkin.
Axborot huquqi axborot sohasida munosabatlarni huquqiy, ya’ni fuqarolik huquqi va ma’muriy huquq sohasi ostida, hamda sohadagi ilmiy hamda o’quv fanlarini nazoratlovchi tizimdir.
Axborot huquqi ilm-fan sifatida – bu ma’muriy huquq sohasi ostida uning predmeti axboriy munosabatlarni huquqiy nazoratlash tamoyillari, usullari, uning asosiy institutlari rivojlanish tarixi, xorijiy mamlakatlar axborot sohasida ijtimoiy munosabatlar va huquqiy me’yorlarini qiyosiy-huquqiy tahlili hisoblanadigan axborot huquqi to’g’risidagi ilmiy bilimlar tizimidir. Bu fan o’zining boshlang’ich rivojlanish bosqichida.
Axborot huquqi o’quv fani kabi – bu mos ta’lim muassasalarida, birinchi navbatda yuridik ta’lim muassasalarida o’rganishga majburiy bo’lgan axborot huquqi to’g’risidagi bilimlar tizimidir.
Axborot huquqi huquqni kompleks sohasidir. Yaqinlargacha axborot huquqi ma’muriy huquq soha ostisiga hisoblangan. Axborot huquqini alohida soha kabi ajralib chiqishi barcha olimlar tomonidan ham tan olinmadi va solishtirganda yaqinda paydo bo’ldi. O’z navbatida huquqning yangi sohasi sifatida hali to’liq joylashishga ulgurgani yo’q.