Kimyo. Masala va mashqlar to

1.114. Massasi 23,2 g bo‘lgan volfram (VI) oksidini qaytarishga yetarli bo‘lgan vodorodni olish uchun qancha miqdor rux kerak? (Javob: 0,3 mol).
1.115. 40 g massali ko'mirni yondirganda hosil bo‘lgan karbonat angidrid tarkibida 111 g kalsiy gidroksid bo‘lgan eritma orqali o‘tkazilganda dastlab hosil bo'lgan cho‘kma to‘liq erib ketgan. Ko‘mir namunasidagi uglerodning massa ulushini toping. (Javob: 0,9).
1.116. Massasi 98 g bo‘lgan ammoniy tuzini qizdirganda, 22,4 l (n.sh.) ammiak ajralgan bo‘lsa, qanday anionli ammoniy tuzi olingan? (Javob: ammoniy bromid).
1.117. 42,65 g massali ikki valentli metall oksidi vodorod oqimida qizdirildi. Qizdirish to‘xtatilgandan so'ng qaytarilgan metall va qaytarilmay qolgan metall oksidi aralashmasining massasi 26,65 g kelgan bo‘lsa, reaksiya natijasida qancha massa suv hosil bo‘lgan? (Javob: 18 g).
1.118. 5,4 g massali alyuminiy kukuni qanday massali kalsiy karbonat bilan qizdirilganda reaksiya mahsulotlari massalari yig‘indisi dastlabki aralashma massasiga teng bo‘ladi?
Yechish: Reaksiya tenglamalari:
4Al+3O₂2Al₂O₃ va CaCO₃CaO+CO₂ yoki
4Al+3O₂+CaCO₃2Ca(AlO₂)₂+CO₂.
Reaksiya uchun olingan aralashmaning massasi atmosfera kislorodining birikishi hisobiga tenglashganligi uchun reaksiyaga kirishgan kislorodning massasini topamiz: . 4,8 g. Qo‘shilishi kerak bo‘lgan CaCO₃ massasini bilan belgilasak, hosil bo‘ladigan Al₂O₃ va massalari yig‘indisi:

Tenglamadagi massalarni m=vM bilan almashtirsak:

hosil bo‘ladi.
Yoki
,
bundan v=0,1 mol va m=0,1100=10 g CaCO₃.
1.119. 7,4 g massali Ca(OH)₂ eritmasi orqali karbonat angidrid o‘tkazilganda 9,6 g cho‘kma hosil bo‘lgan bo‘lsa, reaksiyaning unumi qanday bo‘lgan?
Yechish: Reaksiya tenglamasi:
Ca(OH)₂+CO₂CaCO₃+H₂O.
Tenglama bo‘yicha proporsiya tuzsak:
g.
Nazariya bo‘yicha 7,4 g Ca(OH)₂ dan 10 g CaCO₃ hosil bo‘lar ekan. Amalda 9,6 g cho‘kma tushgan bo‘lsa, reaksiyaning unumi:
yoki 96 %.
1.120. Reaksiya unumi 98 % bo‘lganda tarkibida 0,5 mol CaCl₂ bo‘lgan eritmaga etarli miqdor Na₂CO₃ qo‘shganda qancha massa CaCO₃ hosil bo‘ladi.
Yechish: Reaksiya tenglamasi:
CaCl₂+Na₂CO₃CaCO₃+2NaCl.
Tenglama bo‘yicha proporsiya tuzsak:
g.
Nazariya bo‘yicha 0,5 mol CaCl₂ dan 50 g CaCO₃ hosil bo‘lar ekan. Amalda hosil bo‘ladigan cho‘kma massasi m_a formula yordamida hisoblanadi: g.
1.121. Tarkibida bariy nitrat bo‘lgan eritmaga kaliy sulfat eritmasidan etarli miqdor ta'sir ettirilganda 2,33 g cho‘kma hosil bo‘lgan. Agar reaksiya unumi 98,5 % bo‘lsa, qancha massa bariy nitrat olish mumkin?
Yechish: Reaksiya tenglamasi:
Ba(NO₃)₂+Na₂SO₄BaSO₄+2NaNO₃.
Tenglama bo‘yicha proporsiya tuzsak:
g.
Amalda ta'sirlashgan Ba(NO₃)₂ massasi m_n formula yordamida hisoblanadi:
g.
1.122. Tarkibida 93 % SiO₂ bo‘lgan 4,5 kg qum yuqori haroratda natriy ishqori bilan ishlanganda 8,39 kg natriy silikat hosil bo‘lsa, reaksiyaning unumi qanday bo‘lgan? (Javob: 98,6 %).
1.123. Tarkibida 5,45 g kalsiy nitrat bo‘lgan eritmaga mo‘l miqdor natriy oksalat qoshganda 4,14 g kalsiy oksalat cho‘kkan bo‘lsa, reaksiyaning unumi qanday bo‘lgan? (Javob: 97,3 %).
1.124. Reaksiya unumi 87,5 % bo'lganda qo‘rg‘oshin sulfatning 31,3 g cho‘kmasi hosil bo‘lgan. Buning uchun qancha massa qo‘rg‘oshin nitrat olish kerak? (Javob: 37,83 g).
1.125. Zavodning sulfat kislota sexiga tarkibida 78 % FeS₂ bo‘lgan boyitilgan 86,5 t pirit keltirildi. Piritdan SO₂ olish jarayoni unumdorligi 95 %, SO₃ olish unumdorligi 97 % va oxirgi bosqichda H₂SO₄ olish unumdorligi 98,5 % bo‘lsa, shuncha massa piritdan qancha sulfat kislota olinishi mumkin?
Yechish: Pirit tarkibidagi FeS₂ ning massasi:
t.
Reaksiya tenglamalari:
4FeS₂+11O₂8SO₂+2Fe₂O₃,
2SO₂+O₂2SO₃,
SO₃+H₂OH₂SO₄.
Tenglamalar asosida yagona sxematik tenglama tuzsak:
FeS₂2SO₂2SO₃2H₂SO₄
hosil bo‘ladi. Sxematik tenglama bo‘yicha tuzilgan proporsiya:
t.
Reaksiyalar unumlari 100 % bo‘lganda 110,2 t H₂SO₄ hosil bo‘lardi. Berilgan bosqichlar unumi hisobga olinsa, bosqichlarning umumiy unumi:
Bundan: t H₂SO₄.
1.126. Fosfat kislota sexiga tarkibida 76,5 % Ca₃(PO₄)₂ bo‘lgan 82,4 t boyitilgan fosforit rudasi keltirilgan bo‘lsa, unga sulfat kislota ta'siridagi reaksiya natijasida unumdorlik 96,78 % bo‘lganda, qancha massa ortofosfat kislota olish mumkin?
(Javob: 38,6 t).
1.127. Tarkibida 97,5 % NaCl bo‘lgan toshtuzning 15,78 t massasidan unga konsentrlangan sulfat kislota ta'sir ettirib, unumdorlik 98,5 % bo‘lganda, qancha massa vodorod xlorid olish mumkin? (Javob: 9,46 t).